Ka jingkyrpad ïa ka sorkar ban phai khmat sha nongkyndong

Hynrei ha u snem 2014 kane ka jingpynmih cement ka la nang hiar bad ki nongshong shnong ki la Hiran khait.

Kong Phai Nongrum

Katba nang ïaid ki sngi ki snem, ka jinglong jingman ha ka Ri jongngi ka nang sdot nang hiran ha ka liang ka kamai kajih. Ha ka liang ka ioh ka kot bad ha ka liang ka jingithuh ïa ka longbriew manbriew. Kaba ktah pat ïa baroh ki liang ha ka imlang ka sahlang. Khamtam ha ka thaiñ Sohra Shella, jong ngi kaba long ka jaka ba pawnam na u dewïong bad u mawshun, kane ka thaiñ jong ngi ka la pawnam bha ha ki por barim namar ka jingdon ka cement Factory, kaba la seng naduh u snem 1955 bad ka la sdang ban pynmih cement ha u snem 1966. Ka jingdon jong kane ka cement factory ka la kyntiew ïa ka ioh ka kot jong ka thaiñ baroh kawei. Hynrei ha u snem 2014 kane ka jingpynmih cement ka la nang hiar bad ki nongshong shnong ki la Hiran khait. Kane ka ktah ïa ka ïew ka hat jong ka thaiñ, ka ktah ia ka transport, bad ka ktah ïa ki nongtrei dewiong, ki nongtrei mawshun, ki nongtih khyndew bad nongtih shyiap, ki nongrep bad ki nongbylla, ka la pynmih ïa ka Portland ement kaba bha tam bad ka la bsa ïa ki hajar ki longïing da ka jingdon jong ka.

Nga sngew kyndit ban iohi ba u Deputy CM, bad u CM ba don burom jong ngi ki buh por hynriew bnai ban khang dam noh hapoh hynriew bnai, bad ka jingkular ban ïarap tang ïa ki Nongtrei jong kane ka factory kiba don kyrteng ha ka Register kam pat biang satia, namar ki don sa ki pensioners, nalor kata ha ka Register kam pat biang satia, namar ki don da ki pensioners, halor kata ki bun bah kiba la jynjar na kane ka jingbym lah pynmih cement na kane ka factory. Hynrei kim sngewthuh ïa ka jingshakri jong kane ka cement factory (the direct and indirect impact of functioning of this factory on the whole Sohra region kaba la ai ka jingshakri ïa man la kawei pa kawei ka longïing.

Namar kata ngi donkam ïa ka jingkyrsiew ïa ka bor sngewthuh jong ki trai shnong, trai jaka, ïa ki myntri korbar ri ba ki dei ka kamram jong ka Sorkar ban pynim biang ïa kane ka factory la ka long ha kano kano ka dur ruh. Lada ki lah ban kit ia ki tiar rim kum ki nongrah bad pynkit da ki truck, bad lada don ka jingshah tuh ïa ki tiar ba donkam jong kane ka factory, hynrei ka Sorkar ka lah ban pynthymmai pat ïa kane ka factory ban shakri biang lyngba ka jinginstall thymmai ïa ki Machine bad ka jingrepair ïa kiba dang don jingkyrmen, ym don kaba eh ban trei ïa kane ka kam lada ka bor Sorkar ka phai khmat sha kane ka thaiñ.

Lada kane ka factory ka neh 66 snem, kiwei ki factory ruh ki lah ban trei kam sha kane ka thaiñ khlem da niew ba ka weather ka long ka jingkhanglad.

Ban kyntiew ïa ki kam jngoh kai, ka Mariang jong ka Ri Sohra ka long kawei na ki international Tourist Destination ha ka pyrthei, bad ka Tourism ha ka dur jong ki Cottage industries ka long ka kam ba ai lad ïa ki trai jylla ban ioh jan na kane ka kam. Bad baroh phi dei ban tip shai kdar tang shu phai sha ka Five star service, ka jingioh kamai na ki tourism kan sa her bun shabar namar ka jingheh ka investment.

Ka tourism service ka ai lad ïa ki nongshong shnong ban pyndap bam ïa ki jaka jong ki tourist da kaba ri syiar, sniang blang bad masi, ri ngap, kumjuh ruh da kaba rep ki jhur jyrngam, ki soh baroh saw aiom, bad ban thung tit, khnang ban pyndap ïa ka jingdonkam ki mar bam ha ki jaka basah ki tourist.

ïa mynta hi, ki jingdonkam ha ki resort ki home stay and ki hotel, ki dhaba, la wan kit beit nabar, ki syiar ki hiar na Shillong bad ki jhur ki jnit ki jnat baroh ki wan nabar. Wat ban kit ïa ki tourist ruh la pyndonkam da ki trai hotel da ki private car na Assam bad ki tourist taxi na Thaiñ Sohra ki kamai sdot, na ka por sha ka por.

Donkam ban plie ki lad ban tei ïa ka seng kam lajong (capacity building) na ka bynta kane ki trai shnong ki donkam jingïarap ban seng kam, lym kumta ka Ri Sohra kan shu long tang ka jaka buh leit bar (toilet) bad jaka bret ñiut.

Kumta kane ka thaiñ ka donkam ka jingkhmih bniah bad ka jingkyrshan ba radbah jong ki department bapher bapher kum ka Industries, Agriculture, horti culture, Tourism, PHE bad kiwei de ki department, ban pynim (boost) ïa ki lad iohkam iohjam, lym kumta ngi la long mraw lypa ha ki bor ba nabar ban shu hun tang ban im kum ki agent bad nongai wai, nongbylla, katba ka lawei jong ki khun ki ksiew ka la sdien lypa ha tyngier.

 Ngi donkam ban leit ud sha ka Sorkar da kawei ka sur kum ki responsible citizen ha ka dur ka Memorandum, khnang ba kan lah ban pynbiang ia ka jingeh jong ngi, namar khlem da tip ha ka miej trei kam jong kiba bat ïa ka shuki, kam don jingmyntoi ban ia khñium tang ha ïing bad ha phyllaw. Namar katkum ka jingjia ha kawei ka shnong ha kaba ki nongtih shyiap ki shah beh ha ki briew ba kam kum ki briew Sorkar ban kem kat kiba tih shyiap, ynda leit wad jingtip na police station, ki ong ba khlem ioh jingtip ei ei. Te lada uta u briew u kem hangno un set bad ka aiñ aiu un pyndonkam, la dep pynmih ia ki rai da ka Sorkar pdeng ban pynkhlain ïa ka kamai ha ki nongkyndong khnang ba kin im pahuh pahai, ha la shnong khlem da ieh ia ki iing ki sem ban phetwir sha sor na ka bynta ban bylla kyndoi ja kpoh, hynrei ka Sorkar jylla kam shym la pyntrei kam pura ïa kane bad dang bun ki bynta ba ki department bapher bapher lane ki shnat trei kam jong ka Sorkar lyngba ka District Rural Development Agency, Department of Community and Rural Development jong ka Sorkar Meghalaya, ki dang ieh beiñ (many departments of the govt. are still neglecting their duty to uplift the villagers according to their programmes) kane ka lah ban dei ban kim ioh jingtip kaba biang lane, kim lah ban implement ia ki scheme namar duna ki nongkyrshan (Many schemes could not be implemented dur to lack of information and support from the part of the villagers).

Ka Thaiñ Sohra bad Shella ka la dei ban ioh ïa la ka jong ka District na ka bynta ban ioh ïa ka bhah kaba ïa ryngkat dor bad kiwei ki district jong ka Meghalaya, namar kane ka thaiñ ka la shah ieh khun swet bad wat ia ka Cement Factory kaba la shakri  da ki 6,7 decades bad kaba ai kam lut ïa baroh ka dang shah sloit u atoskhana, bad la shah byrngem ha ka Winter Session of Meghalaya Assembly ban khang dam noh, ka jingmyntoi ban ai da ka Sorkar tang ïa ki nongtrei kam pat iahap bad ka lad ai kam kaba kane ka Factory ka la bsa bad ka la rah ruh ïa ka nam jong ka thaiñ Sohra na ka bynta ka Cement kaba bha tam.

Katkum ka jingkwah jong ka Central Government, ïa ka Meghalaya la mut ban shu pynlong ka jaka ïaid lyngba ki truck bad ki railway kitmar ban supply sha Ri Nongwei lyngba ka Sylhet bad Dhaka kiba don hajan jong ka Meghalaya (If we are not aware and strong enough to protect our land, the Traders will make Meghalaya as a trail to international Trade, Now the supply of sugar and onion started already). Dei ban pynsangeh ïa kane ka buit khaii namar ki trai jylla kim ioh nong eiei.

Lada ka Sorkar ka kwah ïa ka Sustainable development bad khang ïa ka cement factory ka dei ban ai da kiwei pat ki long term plan ban bsa ïa ki briew jong kane ka thaiñ ha kaba kan tei ïa ki small scale industries, ban pynbha ïa ka rep da ki science and technology. Kiba don ka sap bad kiba kwah trei kam la jong dei ban iarap khlem da pan da ka land document ban ïa pein.

Ban  pynkhlaiñ ïa ki jingshakri ha ka tourism sector, donkam ban pynitynnad ïa ki landscape da kaba den ïa ki wah kum ka Wah Sohra, ki Them jong ka Noh Kalikai, ka kjat jong ka Dainthlen, ka Umiam ka wah ba tuid sha Mawphu kaba don ka Shyngoid ka bthuh ba kin long ki community tourist Destination, namar ka tourism service ka long kaba remdor bad ba donkam ki investment kiba heh, tang ki private stake holders kin ym lah ban pynbiang lym da don ki Large scale development..

Ka thaiñ Sohra ka donkam ruh ïa ka Skul bah lane ka Government University ka ban ai kam ïa ki nongshong shnong kiba la pass ïa ki kyrdan bapher bapher, kiba la biang ka capacity ban long ki nongpeit nongsharai ïa kum kane ka skul bah…..