Raphael Warjri
Haduh mynta mynne ka long kaba donkam ba ki riewblei kum ki lyngdoh sohblei ki ban ïasaid na ka bynta ka longbynriew manbynriew. Kiwei kiwei ki niam ki lah ban batai ha la ka rukom jingngeit lajong katkum la ka sanriti bad ki aiñ jong kano kano ka niam, hynrei ha ki Khasi ka don ka rukom lajong kaba long salonsar bad ba ym dei tang ïa la ki parabangeit ha ka kynhun. Kata ka dei ka kynian jong ka jingïar ka saiñpyrkhat Khasi ba ki paradoh parasnam kim dei ban ñiew khim mynsiem ïa la ka tynrai lajong. Lada ki riewngeit Hindu ki ñiewkor naphang ia ka masi kum ka blei jongki, ba wat ïa ka masi ka ba ktaid jingbam ha sem theh ñiut lane kaba shong lyngen hapdeng surok, kaba bam phlang ha madan, lane kaba ki lam hakhmat ka ïingmane mandir ne ha kano kano ka rukom khlem da don ka rukom da ka lynti bashongkun kumba long ki Khasi ïa u syiar ryngkuh shwa ban kheiñ kum u khrawjutang.Kumta haba ki riewngeit niam Hindu ki sang ban bam dohmasi, kiwei kiwei ki riewngeit ki dei ban burom ïa kata ka rukom tynrai jong ki, hynrei ym dei ban pynkap lang ha ka riti dustur Khasi kaba don la ka snap tynrai ba shynna. Lada dei ba yn byrshem ha ka imlang sahlang Khasi ka don da ka lynti kaba dei ba ym ïa ki trai dkhar ne mynder, hynrei ha ka pateng jong ki na ka kmie dkhar ne kmie mynder kaba ioh tnga ban long thawlang ïa ki khun jong ka da u shynrang Khasi. Kumjuh ruh ïa ki riewngeit niam Muslim kiba sang ban bam dohsniang kiba la ñiewpoh ïa baroh ki kynja sñiang salonsar, kiwei kiwei ki riewngeit ki dei ban burom ïa kata ka rukom tynrai jong ki, hynrei ym dei ban pynkap lang ha ka riti dustur Khasi kaba don la ka snap tynrai ba shynna. Da ujuh u diengkot dei ban thew sawar ïa baroh kiwei kiwei ki dkhar ne mynder kiba ym don jingïadei bad ka tynrai Khasi.
Ka nongrim ban kdup ha la shadem jong ka rympei Khasi ka dei ban ïaid da ka lynti jong ka riti tynrai kaba khlem kyndiah ne khang khyrdep ïa kiwei kiwei ki paidbynriew ban synrop ha ka lyngwiar Khasi. Kane ka long kaba shai kdar katkum ka saiñpyrkhat Khasi ba ha ka juk mynta byllai ki la sngewthuh bakla. Ha kawei ka liang lada don ki Khasi kiba la kylla niam Hindu, Muslim ne Khristan ki dang ïaineh ka tynrai bynriew kum ki Khasi. Lah ban don ki Khasi Hindu kiba sang dohmasi kumba la shem ha ki thaiñ Pnar bad War Shella ha kaba ka pateng haduh mynta ruh ki dang shitrhem ha la ka jingngeit niam Hindu. Ka ba phylla pat ka long ba don pat ki Hindu na jylla Kerela kiba ym sang ban bam dohmasi. Kumjuh ruh ki don ki Khasi Muslim kiba sang ban bam dohsniang ha kaba ki dang jyllei haduh mynta mynne, hynrei ki ïaineh ka jinglong bynriew kum ki Khasi.Ha kajuh ka rukom ki Khasi Khristan lei lei ki dei kiba la san la mer ha ka pyrkhat tynrai Khasi, wat lada ka jingngeit niam ka long shimet ne shiïing shisem. Ha ka jingshisha byllai ki Khasi Khristan kiba la ngam jylliew bad tip bniah shaphang ki riti dustur Khasi kham sani ban ïa kiti kiba kam ba dei ki Khasi paka. Ka jingtip shaphang ki riti dustur tynrai Khasi da ki rangbah Khristan ba la leit noh bad kiba dang im ka dang kyrsoi bad rasong na ka por sha ka por, bad ki don ruh kiba khluh wat ban shim bynta shitrhem ha ka niam ka rukom. Na kum kita ki rangbah Khristan kiba tip janai la ka riti dustur tynrai lah ban jer ïa I Bah Soren Khongsit, Bah Nestarland Wanniang, Bah Rani Maring, Kong Helen Giri Syiem, Kong Jai Makri bad kiwei kiwei kiba dang neh u saihukum bad dang koit dang khiah krat. Napdeng kito kiba la dkut u saihukum ban bam kwai ha dwar U Blei, kum I Rev T Rodborne, Bah L Gilbert Shullai, Rev Sylvanus Sngi Lyngdoh, Dr. Rahon Sing Lyngdoh, Dr H W Sten, Dr Bajuban Kharlukhi, Dr Beavan L Swer, Bah Donbok T Laloo, Dr Hamlet Kharngapkynta, bad dang byllai ki rangbah Khasi Khristan kiba ngam jylliew ha ka riti dustur tynrai Khasi.
Ym ju don ka rukom pyrkhat kum ka kynhun ba kyrpang ïa ka niam Khasi lane ka lympung kaba dei tang ïa kito ki Khasi kiba dang ïaineh ha ka niam tynrai. Katkum ki kyntien jong ki rangbah Seng Khasi bad Seiñ Raij ba la dkut noh u saihukum, Bah Hipshon Roy Kharshïing Bah R Tokin Rymbai, Bah Sumar Sing Sawian bad katto katne ki khraw pyrkhat ba la bam kwai ha dwar U Blei ki pynpaw ba kino kino ki niam ki long kiba dei na ka bynta ka bha ka miat jong ka longbriew manbriew bad ha ki Khasi ym ju don koit ka synjuk lehniam tynrai kumba long ki kynhun niam ne kynhun balang ban ïa lum lang ha ki iingmane jong ki riewngeit Khristan, mandir jong ki riewngeit Hindu bad mosque jong ki riewngeit Muslim. Ha ka saiñpyrkhat Khasi ka lyngwiar dpei ka dei ka rympei jong ka sneng ka kraw, ka duwai ka phirat, ka shlem jong ka lehniam lehrukom, ka tiphok tipsot kaba dei thik tang ha la shimet bad shiïing shisem. Na kata ka daw ym ju don ka rukom ki Khasi ban ïalap niam ha rynsan paidbah lane ban khring pynkylla niam ha manla ki tyngkong ïing kumba long kiwei kiwei ki jait niam. Kine ki rangbah ki la bynrap shuh shuh baroh kiei kiei jong ka pyrthei ki dei ki nongkynti jong ka lyngwiar longblei kaba phong ïa ka dur jong Ki Blei Ki Dken, Ki Ryngkew Basa bad Blei, U Blei, Ka Blei, Ki Blei.
