Ka jingjia ba sngewsih ha ri lum jong nga, ka pynpait dohnud ïa bun kiba sngewlem. Mynta nga i kumba ngim suitñiew shuh ïa ki aiñ ki kyndon ba la buh da ki Longshwa Manshwa na bynta ka im suk, im saiñ, ka roi ka par bad ban kiew ha ka longrynïeng ka jaitbynriew. Ka Ri Khasi lah juh pynkynmaw ba ka dei ka Ri Tip Briew Tip Blei. Ngi la don ruh ki aiñ kiba la pynshaiñ kuna ha ngi naduh dang rit ban tip bad leh ïa kaba dei bad ban kiar ïa kaba sniew. Ka kam runar lada ka dei ka tuh, ka lute ne ka jingpynum snam ka don la ka dor bad kum ki Khasi ngi ngeit ka pynjah burom ym tang ïa u nong-leh, bad ïa ka kur ka jait, ka shnong ka thaw bad ïa ngi kum ka jaitbynriew hi baroh kawei. Ki Khasi ki don la ka jong ka Moral Code of Conduct ne ka jingsngewthuh ïa ka rukom im lang kaba kynsai bad kaba skhem. Ngim juh leh pyrshah ïa ka jingtip lem kaba bha. Ngi pyrshang ban pynjanai ïalade katba lah da kaba sngewthuh bad sngewlem. Ngam ong ba ngi ryntih ha ka ïoh ka kot, hynrei baroh ngi don ka jingsngewthuh ba jylliew ban tip bad ban ithuh kano ka lynti ïaid ka ban lam sha ka jingjop bad kano ka ban lam sha ka jingjot. Ka umsnam ka poi sha ka Tyrut (curse) namar ki Khasi ki ngeit ba ka jingim (life) la ai da u Blei Nongbuh Nongthaw bad kum ki briew ngim don hok ban shim ïa ka. Lada ngi pynduh jubor ïa ka jingim lada ka dei la ka jong ne jong kiwei ngi la pynpoi ïa ka tyrut (curse). Kane ka lam sha ka nam sniew kaba khraw bad ka pynpoi ïa kiba leh sha ka raibi (generational curse). Ngi la poi sha ka juk ïohei. Ngi dang kynmaw mo ïa ka kamai la ka hok ne ngi la long kiba kamai da ka pop. Hap pynkynmaw ba lada ngi trei hok ka shi tyngka ka long shispah haba jaipdeh, bishni bad hangamei ha ka trei ka ktah ka kamai kaba shispah long shi tyngka. Bunsien ngi la shu i kwah ïa jong kiwei khlem da tip nongrim ïa ka jingtrei shitom jong ki kñi ki kpa bad ïa ka work ethic ne ka trei hok jong ki. Ngi shu ïohi tang najrong bad dap da ka bishni pihuiñ ïa kiwei, kiba kiew ha ka ïoh ka kot. Lada ngi la long kiba tynneng bad ban ïoh da ka jubor ïa ka bym dei hok jong ngi, kane la ong ki ‘riew hyndai kan lam sha ka apot sep sngi. Ngi don aïu ban sarong lada hiar ka jinglong briew bad ka imlang ka sahlang kam shngaiñ shuh. Ha man ki jait bynriew don hi kiba kynriang bad mutlop, lah ban ong iwei ne ar na ngi hynrei bunsien ha ngi ka hok ka thom ïa ka bymhok bad bun hi na ngi ha ka jingjar jar bad ka leh rit, ngi trei hok, ngi trei shitom. Ngi dei ban ïaishah ïa ki jingtynjuh namar dei hangne ba ka kut lad u briew ka pynmih ïa ka kabu ba u Blei yn plie lad ïa ngi. Haba peit ïa ka mariang ngi la shu pom bad die ïa ki khlaw jong ngi tang ban ïoh pisa bad ban leh pahuh shipor. Ngi la pyn madan sa ïa ki lum, pynduh lut ki bri, ki pynthor. Ngi la kwah palat ka im suk bad ban ïoh buk buk ka spah khlem jingsngew ïa ka Mei Ramew. Lada ngim burom ïa la ka ri la jong bad hun da i jingïoh i ba dei da la ka umsyep bad ba la kamai da ka hok, ngin shem lanot kum ka jait bynriew. Dang lah ba ïoh i jingïoh kum i umpohliew ba kyrsoi man la ka samoi ban ïa kaba ïoh tang shisien ïoh bad duh noh syndon. Ngi hap ban ieit, pynneh bad burom ïa ka Mei Ramew, ba kan nang kyrkhu ïa ngi bad ban ri ïa la ka burom, ka akor ban lait na ki jingtim, ka jingduh, ka raibi bad ka tyrut.
Dr. Madeline Y. Tham Jaiaw
