Raphael Warjri
Lada pynshong ñia ïa ki rukom batai jong kiba bun ki rangbah Khasi naduh ki ba dang don ha ka jingngeit tynrai bad kiba la kylla niam shaphang ka saiñpyrkhat Khasi ha ka niam bad ka longblei, lah ban kam ba baroh ki jynthaw babha jong ka pyrthei ha ba kyllum lang ki long tang kawei ka snap longblei kaba phong ïa kata ka maïa longmynsiem ba ka janor briew kam lah ban kynjoh lano lano ruh. Na kata ka daw ba la pynleit niam ha u maw, ka dieng, ka wah ka thwei, ka khlaw ka btap, u lum bad kiwei kiwei ki snap ka mariang kiba la buhti kyrpang hi da ki longshwa manshwa naduh kulong kumah. Bunsien kine ki snap ka mariang ki don la ka jingjia ha ki khanatang ba lah ban kheiñ kyntang tang ïa kita kiba la mang, ym ïa baroh. Kumta ym dei ban mane naphang ïa manla ki snap ka mariang,hynrei dei ïa kiba la jied kyrpang katkum ka jingjia ba kynjablei bad ba kheiñ kyntang. Kata ka long thik kumba kdew ba ym baroh ki syiar ryngkuh ki dei ki syiar khraw jutang, hynrei dei tang kiba la pynleit ha ka duwai ka phirat da ka ktien longblei. Kumta ruh ym baroh ki khlaw kyllum lah ban jer lawkyntang, hynrei dei thik tang ïa kito ki khlaw ba la mang lyngba ka ktien jong ka duwai phirat ba lah ban kheiñ lawkyntang kum ka Lawkyntang Mawphlang, Lyniong, Mukhla, Raliang, Diengshyiang, bad kiwei kiwei.Kumjuh ruh ïa ki lum ba kheiñ kyntang kum u Lum Sohpetbneng, Lum Diengiei, Lum Shyllong, Lum Worli, Lum Ïawpaw, Lum Bahbo Bahkong, Lum Nianglang, Dom Kyrphei, Dom Tynmgngaw bad kiwei kiwei ki lum kyntang. Ki wah ba sdang shwa na ki khyndai umdih khyndai umtong ba dei ki tyllong na rngi Lum Shyllong, kum ka Wah Umiam, Wah Umiew, Wah Umngot ter ter nangta ka Wah Kynshi, Wah Blei, Wah Myntdu bad ka ba kham shynna bha ha ka jinglong kyntang kum ka Wah Kupli bad Wah Ïale Leshka.
Ka Wah Kupli hajan Lumshadklew ka dei ka bynta jong ka khana ba dei shaphang ki syiem blei jong ki hima Khasi. Dei hangta ba ju wan sum ki puriblei laingut shipara kiba pasiaw para ma kiba ki thrang ban long briew bad dei ka Lei Kupli kaba la pynurlong ïa kata ka jingangnud jong kiba la mihpaw ha ka dur jong ka Li Dakha, Pahsyntiew, bad Saïa Nongum. Na kine ki laingut ki puriblei dei tang ka Li Dakha kaba la long ka ïawbei jong ki Syiem Sutnga bad ka Pahsyntiew kaba long ka ïawbei ki Syiem Shyllong. Hynrei ka puriblei Saïa Nongum ka la poi sha ka lanot hapdeng ka jingïaleh markynti ki syiem Maryngksih Maryngksang na ka daw ba ki ïa knieh ba kan long mahadei haduh ba ka la pha la ka jingim ban um hin-ly-hin ryngkat ka rngiew jong u tnga trai jong ka, bad khlem mih pateng longbteng ban seng hima kum ki syiemblei. Baroh laingut kita ki puriblei ba la wan longbriew ki khlem iap kum ki parabriew, namar ba ka Li Dakha ka la leit phai sha Thlumuwi, ka Pahsyntiew ka la leit phai sha krem Marai bad ka Saïa Nongum ka la um rynñieng ha ka sad ka sunon jong ki syiem Malyngiang ka Hima Madur Maskut.
Ki maw kyntang ki don kiba shu pdeng tang kum ki mawbah mawbynna bad don kiba long kat u lumbah ba la kheiñ ba don u ryngkew basa. U mawryngkew Pantah ha Lum Worli, u Mawleng ha Umdang, u Marok ha Nongshyrkon, ki sawtylli ki mawdong mawryngkew ha shnong Jowai, u Mooralong, Mootong, Moosniang, bad Mookhai, Mawryngkhang ha Wahkhen, Mawryngkew Sharatia ha Mawlynnong bad kiwei kiwei. Kine ki mawryngkew ki dei ba la man hi na ka mariang, ym kum ki mawbynna kiba dei ba thung hi da ki briew. Ki dieng kyntang ki don laiphew jait kum u Diengshyiang ha Lawkyntang ha Nongkhnum, u Diengjri ha Nongjri uba dei ruh uba ïadei bad ka ïawbei jong ka Kur War Nongjri, u diengblei ba rañiañ ha Nongkynrih ba ju ud bynñiaw ha ba iap ki riewkhraw na shnong, Don byllai ki diengblei ha kiba bun khamtam ha kliar ki lum kyntang kum ha Lum Shyllong, bad ha markhap ki ki Lawkyntang ruh, bad ki don ruh kiba don kum ha khyrdop shnong ne ha ki sawdong sawkun jong ka shnong.
Baroh kine ki marryngkew ki dei ki snap ka mariang ba la buhti khnang katkum ka khanatang ba ïathuh ki longshwa manshwa ba la kheiñ kyntang khnang tang ha ki bynta ba ki la don lypa naduh kulong kumah, hynrei ym dei pat ban ñiew kumjuh ia baroh kita ki marryngkew kiba saphriang ha kylleng ka mariang. Lehse yn don napdeng ki briew kiba ym suitñiew ïa kum kita ki rukom ngeit, lane ki lah ban kdew ba dei ka jingngeit bieit. Hynrei ha ka jingshisha ki don ki bor ba na sha lyndet ki ba maïa ba ka janor briew kam lah ban peiphang, bad dei tang ynda la mad ïa kaei kaei ka ba ktah na kita ki mar ba kyntang ba sa lah ban sngewthuh haduh katno ka ma-riang ka don ka bor maïa ba ka stadtip stadmaïan ruh ka don la ka bynta ban tih bniah. La don byllai ki sabut ki ba la jia ryngkhat ba shemlanot ki briew kiba leh ki kam khyllah ban ym suitñiew, ne ïuhroit lane lehsang kum ha kita ki jaka kyntang. Ha ba ki la shemlanot kumta lada dei ba bakla ne ba leh khnang, dei ban da law da loit da ki riewblei kiba tbit ha la ka kam kum ki lyngdoh ki sohblei ne kino kino ki longkñi ne longkmie rangbah ki ba da tip la ka tynrai, bad kham bunsien ki ju dei ruh ki nongsumar dawai kynbat.
