
Kong Phai Nongrum
Hadien ba la lap ïa ka met jong uwei u tourist na ki thaiñ Weisawdong jong ka shnong Umblai, ngi sngew kyndit ba kine ki shijur ki wan kai shane sha ri jong ngi kum shi bynta jong ka honeymoon jong ki. Kaba pynkyndit shuh shuh ka long ba kumno ïa la ka lok ïathoh un wan suwari da ka scooty ba shu wai na Shillong katba ha Sohra ngi la don bad ngi la ïaleh katba lah ban pynbiang ïa ki tourist ba kin leit kai kat haduh ban kit da ki guide ïa ki tymmen ki kro kiba kwah leit sha ki thaiñ Nongriat bad kiwei ki jaka ba ym lait kali.
Ha ka jingtrei shitom jong ki tourist operator, ki trai home stay bad ki shnong ba don ki tourist destinations kum ka Double Decked Living root bridge, Nongpdeng, Wah rew, Rainbow falls, Weisawdong Nohkalikai, Noh Sngithiang, Daiñthlen Krem pubon, Mawphlang sacred Grove, Shillong Peak, Wahkaba Falls, Nongkhnum river Island, Wah niangleng, Hot Spring Health Destination Lawblei, Mawkyrwat, 12 shnong – Garden of Caves, Bakra Shella, Arwah, Laitlum, Nohron, Thadlaskeiñ, Nartiang Monolith, Mawryngkhang ha Wahkhen, Whistling Village, ha Khatar shnong, Nongjrong Sunrise View, Nongnah, Kyllang Rok bad bun kiwei pat ki Tourist destination jong ka Meghalaya, ki la don la ki Nongri Nongsumar, ki guides, ki Porter, Ki Parking Lot, ki jaka sah, jaka sum kiba khuid ba suba da ka um ksiar um rupa kaba mih na ki umpohliew bad ki shyngiar, ban sum ban sleh bad ban bam ban dih. Ki don ki nongdie dukan bam, ba la ithuh da ka shnong, ki tiar ba donkam ban leit kai kum ki Raincoat bad ki boots, ki torch light bad wat ki Kali remdor ruh ki nongpynïaid ki la buh ban pynbiang na ka bynta ki tourist, ki jaka sah kum ka Jiva resort, Orchid Hotel, Pala, Sa I Mika, Cordial, Cresent, Lamlynti, Emisoba, Laitkynsew Resort, bad da ki Spah tylli ki homestay ki don ban pdiang sngewbha ïa ki tourist (guests kiba wan ban jngoh ïa kane ka World’s Favourite Tourist Destination, kiba dap da ki kshaid bad ki jingitynnad ka Mariang. Ki tourist ki wan bad la ka kmie u kpa ban pyn pyngngad ïalade shane sha Ri jong ngi. Ki shem ba ka long ka jaka kaba pdiang sngewbha ïa kiba nabar.
Baroh kine ki jaka jngoh kai ki da don da ka aiom ban leit kai bad ki don la ka por ba la buh ban rung ban mih bad ki don la u pud ban ïaid bad ban kiar. Mynta lada ngi leit sha Lum Himalaya, sha Kanchenjungka, ne sha U Mount Everest, sha Pehelgam sha Nathula Pass ne sha Bhutan. Haba kum ki tourist ngi la poi ha kane ka jaka, ban leit ïuhkjat ha kine ki lum ka itynnad. Hynrei lada ki trai shnong bad ki nongpynïaid ki ong sangeh shwa ba dang don ka jinghap ïor kaba jur, lane ba don ka jingma kum ka jingdon ki terrorist, ne ka jingdum lyoh palat bad ki guide kim treh ban leit…. Lada phi leit hi da ka mon lajong (with your own risk) bad phi phim pdiang ïa ki, phi ong ngin leit beit ba ngi hap leit phai biang sha la shnong lane ngi lah dep siew pisa …. Ka adverture tourism ha ki Lumthah bad sha ki thwei ba jylliew ne ki khlaw ba rben ka don la ka jong ka jingsdang bad jinglut. Kiba don bynta ha kane ki dei ban kohnguh ïa ki guide.
La don ruh ka jingkren na kawei ka longkmie na Maharashtra ïa ka jingshngaiñ ka leit ka wan, bad don ruh ki jingkynthoh sniew na kiba bun balang, ki nongshun bad ki riew shukor, hynrei kine baroh kin ym jia lada ngi ïaid katkum ki rules bad regulations kiba la dep pruid dak lypa na ka bynta ki nongwan kai, kam ju jia koit kata ka jingsniew ne kat ban poi shaduh u pud ka jingiap. Ka jingleit Haj bad ka jingleit sha Kumbh Mela, Amarnath Temple ruh ka dei hi ka Religious Tourism, hynrei kine ki jaka ruh ki long Limited ban pdiang ïa ki tourist – ïa kaba ngi tip ha kane ka Tourism Industry kum ka CARRYING CAPACITY – lada palat ka jingbun ki nongwan jngoh ha kine ki jaka, kan don beit ka stampede bad ka jingïap jingdih ïa ka jingim, kumta ym lah ban kynnoh ba ka jaka leh niam – ka Bam BRIEW.
Kumba ngi tip baroh ba kino-kino ki nongshong shnong jong kano-kano ka kyntoit ha sla pyrthei ki leit shang sha satlak ka pyrthei ban peit kai ïa ka jingitynnad ka ma-riang, shaduh Himalaya, ne sha Kenyakumary, sha Dubai, Thailand bad Singapore, sha Philippines, bad sha Seaches jong ka Peru, ki leit sha Africa bad sha Australia katkum ka jinglah jong ki ban siew ïa ka baileit bai wan bad ka shong ka sah. Lada ngi ïaid katkum ka kyndon ka lynti ba ngi dei ban ïaid, ngi long shngaiñ ha kano-kano ka Ri satlak ka pyrthei.
Lada u Khasi jong ngi na Sohra u leit sha Thailand mynta la hynriew bnai, khlem pat lap ïa u, ngim lah ban ong ba kata ka Ri Malaysia, ka long ka bym shngaiñ ïa u Tourist. Kumjuh ruh lada u tourist ba hynrei ngi dei ban tip ïa la u pud lajong, kumno ban burom ka ktien ka thylliej ha ka leit ka wan bad ban kohnguh ïa ki aiñ bad ki jingbthah jong ki trai shnong. Namar ki dei kiba shong basah ha kito ki jaka ki tip kino ki jaka ba ma, ka por ban leit kai, ki tiar ïada ba donkam bad lada ngim kohnguh, bad kheiñ kai ïa ka jingbthah ki trai shnong ngi buh ïalade ha ka jingeh. Wat ka um kaba tuid ruh ka long bih lada ngim tip ban pyndonkam.Wat ban leit sha lynti Sohra bad lynti Laitlyngkot Pynursla ha kine ki saw sngi ba la dep ym sngew shlan ba twa ki maw ki khyndew…. Bad la mana da ki bor district ban kiar na kaba leit jingleit lada ym dei ba donkam palat…. Hato kan jia aiu lada leit ïaid sha ki jaka ba la mana.
Halor ka jingïap jong u Raja Raghubanshi, ka jingjia kaba pynartatien ïa ka mon uba bun uba lang, Ha kawei ka liang ka jingshakri jong ngi ki host community sha ki tourist kiba wan na kylleng ka pyrthei ka long kaba ngi dei eh ban sngew sarong, bad kane ka jingshakri ba ïai neh ka la kham bha shuh shuh ban pynïadei bad 10 snem mynshwa, hynrei ngi dang donkam shibun ki jingpynbha shuh shuh da ka Private Public Partnership, khamtam ïa ka jingbha ka lynti ïaid kjat bad ki surok kali, ka long kaba kham shitom ban wanrah ïa ka jingshakri da ka Airport bad Air Bus shane sha thaiñ jong ngi namar ka jingdum lyoh palat, hynrei ki surok kiba bha, ki pynshngaiñ ïa ka leit ka wan.
Kyndit wan rung uta u Drug ne u jingdih kyrni pynbuaid bad u ka wan ka wan ka pap ka sang kaba tyllep ïa ka Ri Khasi Jaiñtia baroh kawei bad kaba la kjit bun ki Mynsiem briew bad ka la pynjot ïa ki bun bah ki long ïing kiba duk bad kiba riewspah, ki nongsor bad nongkyndong ki ïing skum bad ïing dulan paki ki ngat ha kane ka pap ka sang.
Ka jingshah pynïap u Rajhubanshi mynta bad ka jingshah bret noh ïa ka met jong u sha Weisawdong ka pynkynmaw biang ïa ngi ïa ka jingshah pynïap uwei u Rangbah uba sah ha Malki, ha kaba ki nongdih drug ba shyrkhei ki la phong ïalade kum ki passenger ban leit sha NEIGRIHMS bad book ïa ka taxi jong une u Rangbah, ki la lute lut ïa ka pisa bai kamai bad na ka Gpay jong u bad ka Phone la ïoh kem hadien ba la track da ki police hynrei kine ki nongdih drug ki la lait jamin noh tang hadien katto katne bnai. Na kane ka jingmih kine ki nongpynïap briew ba shyrkhei ngim lah ban kheiñ sting ba u drug u lah ban poi wat ha ki jaka ba don ki tourist. Lehse ka communication jong ki ka la sdang naduh shillong ban thwet ïa kiba dang ksiar deng kynjri bad ban wad ïa ki phone ba rem jong ki tourist na ka bynta ban siew ïa kata ka bai dih kynbat ba rem dor.
Donkam ki jingsurvey kaba janai bha da ki Local Authority, state holders bad ki Narcotic Authority ha ki dukan die jingdie ha kine ki tourist destination kiba don kylleng ka Meghalaya, khnang ban pyntikna ba ka jingshakri ïa ka tourism kan long kaba shngain khlem jingartatien. Bad dei ruh ban ai bor ïa ki local entrepreneur kiba pynïaid ïa kine ki homestay, ki Resort, bad ki View points ba kin long ki nong peit pyrman ïa ka jingshngain ka leit ka wan.
Kane kan pyndap ïa ki trai shnong da ka Mynsiem ba kmen bad ba peit pyrman ban ieit ïala ka thaiñ bad ka Ri la jong da kaba sdang na ka jaka kaba ki don man la ka sngi, ban husiar ïa ka ïaid ka ieng trei bar jylla bad ka jingwan rung tuh kiba na shiliang u pud jong ka ri ba ieit jong ngi, kine kiba nabar kin nud beit ban leh ki kam khyllah kiba ma ngi ki trai shnong ngim pat phohsniew eiei. Ki lah ban leh mynleh kum ki tourist hynrei ki don ka link kaba ka network jong ki ka phriang shaduh shabar Ri. Ngi don ka jingkyrmen ba ki nongkhaïi drug bad ki nongtyrwa kin ym ioh rung ha ka tourism service ka jong ngi, namar shisien ba ka khlaiñ ka jingïadie ïathied sop sop ym lah ruh ban kubur ba ka don ka jingshngain ha ka leit ha ka wan.
Katba ngi dang leit ban leh khuid ïa ka Mariang ki sawdong sawkun jong ka jaka ba ngi shong, ngin dang lah ruh ban ïada na ka jingjakhlia ka imlang sahlang kaba kine ki nongleit nongwan ki wan rah ryngkat bad ki haba ki wan kai kum ki Tourist. Namar ki ju ong haba la mlien la myllen, kumta ki jingmlien jong ki jaitbynriew ba har rukom kiba wan na satlah ka pyrthei ka pynisaitmet pat ïa kiba lui lui ban peit ïa ka ïaid ka ïeng ka rukom im jong kine ki jaitbynriew bapher baim hala ki jaka ba la kha ïa ki.
Ha ngi ki host community ka long kaba eh palat ban tip ba u tourist ruh u leh kum u tourist, namar kata ka jingregister ïa ki nongleit nongwan bad ka jingpeit pyrman ïa ka ïaid ka ïeng jong ki ka long kaba donkam palat haba ki wan sha ki jaka ba phi pdiang sngewbha ïa ki.Ka jingpeitngor bad jingkitkhia ïa la ka kam ka long barabor kaba donkam wat la ngi trei ikam barit ruh.ïa kaba la jia ngin ym lah ban pynkylla pat hynrei ngi dei ban ïarap ïa ka Ri Khasi Jaintia jong ngi ba kan lait na ka jingshah pynthoh bria da ka jingwan leh sih bad jingleh heh leh main jong ki guest kiba wan kai sha kane ka Ri ba ieit jong ngi.