
Kaei kaei kaba kham ñiar ban ïa tip paidbah bad don kiba tip tang ha lade shimet ne ka jylli shikynhun ki briew ha ka imlang sahlang shaphang ki khanatang ki puriskam purinam, ki parom paju hynrei haba ym pat ju thoh hangno hangno lah ban buhti kum ka thoh ka tar lane kata ka Folk Literature. Kaei kaei kaba don ka khana ba la dep thoh shaphang ki khanatang, puriskam purinam, parom paju bad ba la pynmih kum ka kot ne ha ki kotsahnam ne kotkhubor lah ban buhti noh ha ka thup thohkot thohsla. Ha kane ka rukom ki khynnah skul, ki samla pule bad ki paidbah baroh salonsar kin sngewthuh shai shaphang ka rukom pyndonkam ïa ki ktien ‘Ka Thoh Ka Tar’ ne ‘Thohkot Thohsla’. Kumba la ju kdew barabor ka long ba kane ka dei tang ka jingai jingmut bad tyrwa katkum ki ñia, hynrei donkam ban da kubur da ka iktiar na ki shlem pule ne shlem riti lane na ka iktiar sorkar jylla. Ki don byllai ki ktien ba la shim kylliang na ki paidbynriew bapher ki ba na jan bad na jngai namar ba ym tip shuh ïa ka jingïaid lynti jong ki longshwa manshwa naduh hyndai hynthai haduh ba yn da wan iuhkjat sha kine ki lum bad ki them ka Ri Khasi. Tang namar ba ka Ri Khasi ka don sha kyndong duh jong ka Ri India, ba ka long ka ba rit mynta bad kaba kham duna briew ha ba nujor bad ki hehpaid na dewbah India, kam mut ba dei ban pynkhraw ia kiwei bad pynrit ïa lade. Ki don ki dak ki shin bad ki sabut na ka stadtip stadmaïan kiba kdew ba ki paidbynriew Khasi ki dei kiba la rim tam napdeng kiwei kiwei ki paidbynriew ha ka thaiñ bad ha dewbah India baroh kawei.
Ka nongmuna ba shynna ka dei ïa ki Lum Makashang ba ym don da kiwei pat ki paidbynriew ki ban don la ka kyrteng ba kyrpang ha la ka ktien lajong, lait noh na ki Khasi. Wat ki paidbynriew China ruh ki khot Ximalaya Shanmài kaba mut hi kumjuh kum ka ktien Sanskrit Himalaya. Ha Nepal ruh ki khot Himal kaba dei hi ka tyllong na ka ktien Sanskrit kaba mut ki lum-thah. Ha Tibet ruh ki khot Gang Rinpoche tang ïa uwei u syntai lum ba ki ñiew kyntang, bad kata ka kyrteng ruh ka mut hi Lum Kyntang. Dei tang ki paidbynriew Khasi ki ba don la ka kyrteng ba thikna da ki Lum Makashang. Ha ka ktien Sanskrit ruh ym da dei eh ka kyrteng, hynrei ka dei ka jingmut ba jer ka Ri Lumthah- Himalaya, kaba sa kylla long noh ka kyrteng ba kiwei kiwei ki jaitbynriew sawdong ki syntai lum Makashang ki ïa khot kyllum. Hynrei ha ka ktien Khasi Makashang ka dei ka kyrteng pura, ba lehse ka lah ban wandur na kano kano ka rukom mutdur briew, lehse ka jaka lum thah ka ba ma ba mynsaw ban shang makia.
Lada ki paidbynriew Khasi ki jyllei kylleng ha shilynter ki kjat lum Makashang, lehse kiwei kiwei ruh kin sa pynbud.Hynrei namar ba ki Khasi ki long kiba rit paid bad ba kiwei kiwei ki paidbynriew ha ka dewbah India ne Hindustan kiba dang bud ryntih kawei ka tyllong ktien Sanskrit, kumta ka la ïai neh salonsar kumta. Shuh shuh, ki jaka ka Ri Khasi mynnor ki ïar naduh ka them ka Wah Brahmaputra ha jylla Assam shaduh ka them Wah Surma ha Ri Bangladesh. Ki phngit jingtip ki dang sawa haduh mynta ba u Lum Ka Meikha jong ki Khasi, la shah kurup ha ki Ahom ban kylla ïingmane Hindu, Kamakhya; nangta ka Shylla Hat sha them khap Bengal mynnor ka la kylla sha ka jyllabah Sylhet ha Ri bangladesh ba mynta. Ka Ri ka ba heh kaba ïar, hynrei ka jaitbynriew kaba duna paid. Kat kata ka jingshah lynsher ka Ri Khasi naduh mynnor haduh shwa ban wan synshar donbor ka sorkar Bilat, bad wat haduh mynta ha ka Ri India la dang ïai shah khñiot na ki khappud ba ker sawdong. Ka Hima sutnga kaba ïar haduh katta katta, ba hadien la kylla Hima Jaiñtia, shilyngkhot ka khyndew ba ïar bah la shah kñieh ha ka Assam ban kynthup bad ka raijbah (district) Karbi Anglong, khlem da kheiñ sa ïa ka Jaiñtiapur ba la shah knieh ha ka sorkar Bilat naduh ka spah snem ba la leit, kynthup ruh byllai ki shnong Khasi ha shilynter khappud ba shathie markhap ka Ri Bangladesh. La kdew khnang ïa kine kiei kiei ba ym dei ban kheiñ troiñ ïa ka Ri Khasi bad ki paidbynriew Khasi ha baroh ki liang jong ka shaipyrthei, kiba la rasong shikatdei shwa ban wan hiarthma ka Ri Bilat bad ban shah kynthup sha ka Ri India.
Ka phang ba kdew ka dei halor ka ktien tynrai ktien kmie, kumta ym da donkam ban da jer ïa kiei kiei baroh kiba khraw jong ki Hima Khasi mynnor. Ka tapnia kaba dei ban pynïeng ka long ba ka ktien Khasi ruh ka long kaba riewspah tang ha la ka ktien lajong ba ym dei ban pynhiardor da kaba shimkylliang bad tynneng ïa kiwei kiwei ki ktien jong kiwei pat ki paidbynriew. Ñiuma, ym lah len ba na ka khaïi pateng bad ka khleh khawlang ha ka imlang sahlang naduh mynnor, la ïashim kylliang katto katne ki kyntien. Don ki ktien tynrai Khasi ba la shim kylliang kiwei bad don ki kyntien jong kiwei ba la shim kylliang ha ka ktien Khasi. Kum kita ki jait kyntien ki la dep long trai hi ha ka ktien Khasi, kaba lah ban long naduh shwa ban wan ki phareng bad hadien ba synshar ka sorkar Bilat.Kumta ki don ki ktien ba la jwat ban weng bad ki don ruh kiba dei ban pyndonkam da la ki ktien tynrai haba ki dang don, kiba kham ñiar ban pyndonkam ha ka imlang sahlang.