
Shillong, Naitung 10
U Bah Cyril V Darlong Diengdoh, IAS, Commissioner & Secretary, ka Sorkar Jylla, u la pyntip ba ha ka sienjam kaba kongsan ban pynïahap bad pynkylla ïa ka aiñ pynshitom ha ka Ri baroh kawei, ka kynhun Myntri jong ka Meghalaya ha ka Sngi Palei ka la mynjur ïa lai tylli ki kyndon ba kongsan ba la thaw hapoh ki aiñ pynshitom pyrshah ïa kiba leh kam sniew.
Kine ki aiñ ki kynthup ïa ka Bharatiya Nyaya Samhita, ka Bharatiya Nagarik Suraksha Samhita, bad ka Bharatiya Sakshya Adhimyam, kiba la treikam naduh ka 1 tarik u Naitung, 2024.
Haba kren sha ki lad pathai khubor ha ka Sngi Palei, u Bah Diengdoh u la ong ba ki kyndon treikam ki hap ban pynkha bad pyntreikam katkum kine lai tylli ki aiñ thymmai pyrshah ïa ki kam sniew.
U la ong ba ïa kine ki kyndon la ai kum ki Model Rules da ka Sorkar Pdeng lyngba ka tnat Kam Pohïing bad hadien ba la ïamir jingmut bha bad ka jingïatai ryngkat ka jingpynbeit lang bad ka ïingbishar jong ka Meghalaya, kaba dei katkum ka rukom treikam ba dei ban bud, bad da ka jingmynjur jong ki, ka kynhun Myntri ha katei ka sngi ka la mynjur ïa kine lai tylli ki kyndon bathymmai.
“Mynta ka sngi, ka kynhun Myntri ka Sorkar jylla ka la mynjur ïa lai tylli na kitei ki kyndon treikam, kum shibynta jong ka jingpyntreikam ban wanrah ïa ki kyndon bapher-bapher hapoh ka aiñ thymmai,” ong u Bah Diengdoh.
U la ong ba ka kyndon ba nyngkong ka long ka Meghalaya e-Sakshya Management Rules, 2025, kaba dei ka kyndon ban pynshisha ba baroh ki sakhi ba la ïohlum ha ka dur ilektronik kum ki durkhih ne ki ‘video’ bad ki dur ba la lum da ki pulit dei ban thep ha ka aplikeshon mobile ba la khot ka e-Sakshya.
U la ong ba kane ka App kan long kaba shngaiñ bha, namar yn thep ha ka 16 tylli ki nombar bad da u hashtag.
U la ong ba ki sakhi ilektronik kin pynïasnoh lang bad ka Crime and Criminal Tracking Network and Systems (CCTNS) bad ka Interoperable Criminal Justice System (ICJS), kaba dei ka rukom kaba ka Ïing Kashari, u Director of Prosecution kin ïoh lad ban peit.
“Ïa kane ka rukom treikam yn pynskhem da u code bad hashtag uba don 16 dak, uba la pynïasoh bad baroh ar tylli ki CCTNS kaba dei ka rukom buddien ïa ki kam runar bad ki nongleh kam sniew bad ka ICJS kaba dei ka rukom bishar bniah ïa ki kam runar ba ïatreilang”, ong u Bah Diengdoh.
“Shisien ba la upload, la pynmih ïa ka ID kaba kyrpang, kaba pynthikna ba ki sakhi ki long kiba lah ban pynkylla bad lah ban pyndonkam ha ka por ba bishar ha ka ïingbishar”, ong shuh-shuh u Bah Diengdoh.
U la ong ba shisien ba ki pulit ki la ïohlum ïa ki sakhi lyngba ki durkhih ne dur, kin sa thep noh ha kane ka App bad ynda la thep, yn sa ai da ka Unique ID ne ka nombar ba kyrpang, kaba lah ban pyndonkam ha ka Ïing Kashari kum ka sakhi ha ka por bishar.
“Ka jingtrei kam jong kane ka rukom treikam ka pynshisha ba kitei ki sakhi kin long kiba lait na ka jingpynkylla ne pynkheiñ, namarba la don ïa ka por ba la thep, ka jaka ba la buh, bad u nombar uba 16 tylli”, ong u Bah Diengdoh.
Kaba ar, ka Meghalaya Electronic Process Issuance Service and Execution Rules 2025, la shna hapoh ka Section 64 jong ka BNSS.
“Kane ka wanrah ïa ki jingpynkylla (reforms) ban pynlong digital ïa ka rukom ai summon bad warrant. Lyngba ki e-summon bad ka Case Information System software, mynta lah ban ai summon lyngba ka electronic lyngba ka CCTNS, kaba pynlong ïa ka rukom treikam kaba kham sted,” u la ong.
Kaba lai, ka Meghalaya Guidelines for Community Services, 2025, ka wanrah ïa ka rukom thymmai jong ka jingbishar hok kaba pynkylla dur.
“Ha ka jaka jong ki jingpynshitom ba la ju leh kum ka jingshah set phatok ne ka kuna, kane ka ailad ïa ki ïingbishar ban pynshitom ïa ki briew shimet kiba la shah rai pynrem na ka bynta ki kam kiba rit ban shakri ïa ka imlang sahlang kaba kynthup ïa ka jingpynkhuid ha ki jaka sumar jong ka Sorkar, ka jingpynbeit ïa ki kot ha ki jaka buh kot ka Sorkar, ka jingpynkhuid ïa ki kamra klas ha ki jaka pule Sorkar, ka jingthung dieng, ka jingweng ïa ki ñiut-ki ñier bad kiwei-kiwei bad kine ki long kam hapoh ka imlang-sahlang na ka bynta ki briew kiba la leh ïa ki kam runar kiba malu-mala ba ki dei ban leh hadien ba ki lah shah rai pynrem hapoh ka Ïingkashari. Kane ka dei ka sienjam kaba khmih shakhmat ban pynlong briew ïa ka rukom bishar katba dang pynthikna ïa ka jingkitkhlieh,” ong u Bah Diengdoh.
Da kaba pynkut ba kine ki long lai tylli ki aiñ pynshitom kiba thymmai kiba hap ban pynïahap bad ka Ri baroh kawei katkum ka jingbthah na ka tnat kam pohïing ban rah shakhmat ïa ka jingpyntreikam ïa ki lai tylli ki aiñ pynshitom beiñ kiba thymmai ha ka jylla Meghalaya.