Kaba la leit ka la leit

U slap na uba ngi ïoh pahuh ïa ka um, kaba khuid khlir-khlir, kat ban bit ban pynlong um-bam um-dih.

D H Kharkongor

Hato kane kam dei hamar pdeng jong ka aiom Lyiur ? Te shano uta u lapbah lapsan ne u slap uba bun sngi bun mied ne u slap uba kumba u dei ban hap ha ka aiom lyiur? U slap uba ym tang ba u pyntngen ïa ka mei mariang hynrei uba da pynthikna ruh de ba ki tyllong um, kiba mih na ki tyllong maw kin ïai bteng ban mih, wat haba ki la swai, tad haduh ynda wan biang ka lyiur. U slap uba hateng-hateng u imat kumba u shad mastieh naba shiphang u kawut na kadiang, shiphang na kamon, shiphang nakhmat bad shiphang sa nadien. U slap uba kat haduh ban da jhieh ka jaiñ ka nep namar pdeng lbong sharum. U slap uba haduh ba ym ïoh don lad ban thad jaiñ da ki bun bunsngi. U slap uba ksam wat na ki syrdeng kiba rit eh jong ki kynriang jong ka ïing hyndai. U slap na uba ngi ïoh pahuh ïa ka um, kaba khuid khlir-khlir, kat ban bit ban pynlong um-bam um-dih. Lada rang pat de ruh dang pyngngad pynban bad ym lhop seh, kumne kumba long mynta.

Ym lah khlem da kynmaw ïa uto u slap jong ka mynnor. U slap uba neh bun bunsngi kat ban sngewthuh shai wat ïa ka jingkhriat. U slap uba kat haduh ba ym ïohi ïa ka sngi, hangtei ha sahitbneng, da ki bun bun sngi. Uba wat ki blang ki masi kiba hapoh sem, ki lynga ki pisa. Ki sim ki doh jong ka sahitbneng ruh kim mih pyrthei naba ki buhrieh khop bad jar jar ïalade. U slap uba haduh ba ym long ban mih shabar da ki juti snieh. Ym long naba wei ki la jhieh te kim rkhiang shuh da ki bun bun-sngi. U slap uba kat haduh ba ym myntoi hi ruh kine ki shatri lai khylliap jong kane kajuk kaba mynta. Kumta ym long ban leit skul khlem da phong kyrpang da ki ‘Duckback Gum boots’ bad khlem da kup kyrpang ruh de da ka ‘Duck-back Raincoat’, kata nalor ka shatri ïong kaba ïar kaba lem bad u budlum shatri uba jrong bad uba da u kynja siej. Ka por ka jong ki ‘tiffin box’ kiba da ka almuniam.

Kata ka dei ka por jong ki ïing dieng kiba ka tnum ka dang dei beit thik da ka tin ne ka GCI sheet. Ki kynroh ïing pat de ruh da ka ‘biar’, kaba sop kyrpang bha sbak ïa ki kdait. Ka por ka jong kita ki khnong, ki rijied, ki khainshi. Ka por ba ïa ka madan jong ka ïing dang siang beit thik da ki lyntang kiba la ‘shanam’ kyrpang lem bad ka sad kaba da ka shylliah ne da ka ‘Canvas’. Kata ka dei ka por jong ki dpei shet, ki nap, ki bili bad ki tyndong sliewding. Ka por ka jong ki lyngknot, ki mula, u shyl-liah, u tlieng, u thlong bad u synrai. Ka por jong ka ‘Lantern’ nalor ka knup, ka khoh bad u star, u prah, u pdung bad ka shalani. Ka por jong ki khiew phiangrnong, ki dabor rnong bad ki pliang ‘enamel’. Ka por jong ki dopwai bad ki ‘lamet. Ka por ka jong ka ‘Bush’ Radio bad ka Gramophone. Ka dang dei ruh ka por jong ka Jainkup nalor ka tapmohkhlieh. Ka por jong ka ‘Wall Clock’ kaba lem bad u ‘Pendulm’, ka baje kti ‘HMT’, u khulom ‘Wing Sung’, ka ‘Cheelpack’, ka ‘Sulekha’, u ‘Charminar’ uba khlem ‘filter’ lem bad u ‘Navy Cut Mizture’. Ka por jong ka bus dieng Bedford’, ‘Dodge’ bad ‘Fargo’. Ka por jong ka ‘Kelvin Cinema Hall’, ka ‘New India Restaurant’, ka ‘Youn Sen Restaurant’ bad ka ‘Bombay Restaurant’. Ka por jong ki phyllaw ïing bad ki lyndetïing kiba ïar bad kiba bun ki dieng ki siej. Kumta ka dei ka por ba ka Shillong ka dang dei shisha kata ka ‘Scotland of the East’. Hynrei kata kaei-kaei kaba la leit ka la leit.

Ka jingshisha ka long ba kane ka ‘Shillong’ kaba mynta ka la duh noh ïa kata kaba ki ong ha ka ktien nongwei ka ‘natural charm’ lem bad ka jingkhuid ka jingsuba, na kaba ka ïoh ïa ka nam ‘Scotland of the East’. Ñiuma ka Shillong ka la nang heh lane ka la nang ïar tangba ha ka rukom kaba ym itynnad shuh. Ka jingkhim kaba kat shaba phai, kata, naduh ka jingskhah than eh ka jong ki ïing maw ne ki ‘concrete structure’ kiba bun mala tad haduh ka jingkhim than eh ka jong ki surok lem bad ki lynti ki syngkieñ. Ka la nang duh noh ïa ki ïing dieng kiba kyntiak, kiba lem bad ki khmat ïing kiba jyrngam da u phlang, kiba ha ryngkat ki kper syntiew lem bad ki ksehbilat kiba kah tneng. Ka la nang duh noh ruh ïa ki kper ki phrah kiba ïar, kiba ha ryngkat ki diengsoh kiba har rukom. Kumta ka la nang duh noh ïa ka jinglong jyrngam kaba kyrpang ne ka ‘Natural Greenery’ ka jong ka.

La nangroi tad naduh u briew tad haduh ki kali, wei haba baroh baroh la shu ïa knieh ban ioh bsutkhlieh hangne hapoh Sor Shillong. Kaei-kaei kaba ngim dei ban sngewphylla wei haba ngim don pat lait na ka Sor Shillong. Te kumta ka jingkhapngiah sieh kaba kat shaba phai. Ka jaboh ka jabain ruh kaba kat shaba phai, khamtam eh ha ki jaka paidbah. La nang jngut ruh de tad naduh ki um ki wah tad haduh ka lyer kaba ngi hap ban ïaring mynsiem. La nang duh noh ruh de naduh ka jingjar jar tad haduh ka jingjai jai ne ka ‘peace and tranquility’. La nang duh ruh de ka jingshngain. Kumta ka ‘Noise Pollution’, ka ‘Water Pollution’ lem bad ka ‘Air Pollution’ kat sha kaba ngi phai. Wat ban ïaid kai ruh ym sngewtynnad shuh ne sngewpyngngad shuh. Kat ban shong kali pat de ruh ym sngew myntoi shuh wei haba ka jingdheng kali kaba kat shaba phai, kata, nalor ka jingshitom ban ïoh ïa ka jaka kaba bit na ka bynta ban pynïeng kali shipor ne ka ‘designated parking zone’. Ka leit ka wan da ki kali kamai lei te kaba ym sngew don jingmut shuh wei haba ngim lah ban don ïa ka ‘Efficient Mass Public Transport System’. Kum ban shu ong noh wat ka ‘ïew Duh’ bad ka ‘Khyndai Lad’ ruh kim khring shuh. Kumba long mynta ka Shillong, kumba ong lem mano-re-mano, kam dei shuh kata ka ‘Livable City’.