Katkum la ka bor sngewthuh

Ha ka liang ki jingdonkam ngin ïa kut beit noh tang hangne. Ngin nym ïa jam kham sha khmat lymne kiew kham sha lor.

D H Kharkongor

Ngi ïa tip shai ba ki jingdonkam(needs) kiba kongsan tam eh ki jong u khunbynriew dei ka bam, ka jaiñ ka nep bad ka ïing ka sem. Ka bam ka ban pynkdang, ka ban tei met teiphad bad ka ban ïarap pynïoh ïa ka koit ka khiah. Ki jaiñ ki nep ne ka kup kaba kat ban da ïa la ka burom ne ïa la ka jinglyngkhuid. Ka jaka rieh ne ka ïing ka sem kaba ym tang kat ban rieh na ka sngi, u slap bad ka lyer hynrei ban shngain ruh de. Kaba bud ryngkhi nangta ka dei ka jingdonkam ïa ka jingithuh bad ïa ka jingkheiñkor da ki para briew lane da ka imlang ka sahlang. Ha ka liang ki jingdonkam ngin ïa kut beit noh tang hangne. Ngin nym ïa jam kham sha khmat lymne kiew kham sha lor. Kam kut pat ruh tang ha ki jingdonkam hynrei tad haduh ki jingangnud (aspirations). Te kumta u khunbynriew un ïaikhih ïaiksar khnang ban kot sha kata ka thong kaba u angnud. Ka don pat ruh ka jingïapher kaba bak-lbak hapdeng ki ‘jingdonkam’ bad ki ‘jingkwah rhah’. Ka jingïapher pat ruh kaba kat kum la ka jong ka bor sngewthuh.

Te kumta u don u pud ïa kiei kiei baroh. Kum ka nuksa ba ym baroh uba donkam ban da don kyrpang ne ñiah kyrpang, sharum shaneng, da ka ‘Rolls Royce Phantom’ lane da ka ‘Lamborghini Revuelto’. Ym baroh ruh uba donkam ban da deng syndonda ka ‘Rolex, Paul Newman’s Daytona’. Ym baroh uba angnud ban don lane kat ban shong ban sah ha ka ïing kaba kat ka ‘Buckingham Palace’. Kumta ym duh ki bym da donkam ban da don kypang ïa kat kita kiei kiei, wat lada ki lahbor ne ki kotbor ban don ïa kat kita kiei kiei. Khlem kita kiei kiei ruh ki ‘hun’ bad ki ‘palei mynsiem’. Kum ban shu ong noh ym baroh uba donkam ban kamai haduh 1 lak tyngka shisngi, lem bad ki jingdon jingem kiba da ki Spah Crore.Ym baroh ruh uba angnud ïa ka ‘Khet Syiem’. Namar kata ym baroh uba pynsepei kai, ïa la ka jong ka por bad ïa la ka jong ka bor, ha kaba beh brai ban ïoh kam trai ïa ka ‘lyer’. Kumta ym baroh uba ngop noh ha ka ‘kwahlem’.

Haba poi beit noh ha ka phang ba nga shem ba u ‘rawon’ uba shisha u dei uta uba ieit bad uba sngewtynnad ïa ka khwaidohkha bad ym uba rhah seh ïa ka ‘iohdohkha’. Uba pynpalei ïa la ka jong ka jingmut jingpyrkhat da kaba khwai dohkha. Uba angnud ban poi noh ka aiom khwaidohkha. Uba ynda haba ka la poi ka aiom u angnud pat de da kumno ba un ‘iohpor’ ban leit khwaidohkha. Uba da tip pat ruh kiba kum kino ki thwei, ki khriang ne ki tharia bad ki lat-lat kiba da biang eh ban khwaidohkha. Uba tip pat ruh da ei bad da kumno un pah lane un khroh ïa ki dohkha. Uba da ‘tbit’ pat ruh ban khwaidohkha. Uba namar kata u pynbyrngia ïalade da ka khwaidohkha, ym dei eh ba u da donkam shisha ïa ka dohkha. Ubym hun ban pyndonkam da kiwei kiwei pat ki rukom hynrei thik tang da u ‘rwiang’. U bym hun hi ruh khlem da bat ïa u ‘rwiang’ ha kti. Uba wei u la khwai um iohi shuh ïa kaei kaei ruh lait na u ‘phong’ uba per halor sla um lane uba kiei lem bad ka jingtuid jong ka um. Ka jingmut jingpyrkhat pat ruh ka thik tang sha u ‘phong’. Uba lada ioh tang kawei kaba tang ‘shitda’ ne tang ‘shikham’ ruh u lah kmen tohhoh kum u khyllung uba ioh ‘lollipop’. U bym kwah rhah pat de ruh kat haduh ba yn da dap hi smam ka ‘paron’ ba kumta ynda la biang ka por u ïeng bad u lum u langbeitnoh, khlem jingbynñiaw.

U rawon uba shisha u dei uta uba shem ‘jinghun’ ba u la ioh leit khwaidohkha bad kam pher la u ioh ne ym ioh dohkha. Uba kyrmen ba ha kawei pat ka por un sa iohdohkha. Lano un ioh lad ban leit biang pat ruh um tip lypa. U bym braiseh ïa ka khwaidohkha kat ban shu phai noh pat de da ka lyngkdong ïa baroh ki kam ki jam, kiba u dei ban shim jingkitkhlieh. U ban nym shu ‘byndalut’ ïa kat kaba u don lymne’ pan kylliang’tang na ka bynta ban ioh leitkhwai. Uba ïaineh jinglong kumta tad haduh ynda lah noh ka kyrta, katta, kat ban hun beitnoh tang da ka ‘khwaipung’.

Te namar kata ka ‘Fishing Competition’ kam khring lane kam lah ban pah ban phonia uba bun napdeng ki ‘Rawon ba shisha’. Kiba biang lane kiba thikna lei la trei ka ktah lane la ka kamai kajih kim treh hi ruh wat tang ban tip kham bniah shaphang kata ka ‘Fishing Competition’. Ka ‘Fishing Competition’ kam shon ïa ka jingmut ka jingpyrkhat ka jong ki, kam ktik hi ruh ïa ka mynsiem ka jong ki, wat lada ki dei kiba tbit bad kiba da don por shisha ïa ka khwaidohkha. Ha kiba ka ‘Khwai’ ka dei beitthik tang ka jingpynbyrngia lane ka ‘sports’ lane ka ‘hobby’, kaba ïarap pynpalei naduh ïa ka jingmut jingpyrkhat tad haduh ïa ka mynsiem ka jong ki. ïa ki ka ‘khwaidohkha’ ka dei kaei kaei kaba ki sngewdon nongrim ban pynlut pynsep pynban na ka kynshew kyndiat, kata, tyngkhat tyngkhat.

Kiba la shai (cultured) kim kwah ban ïa leit kyrsum bad u paid byllien ba leh shong shit biej. Kiba dang tip ïa ka ‘akor ka burom’ kim sngewtynnad ïa u paid uba kiw-kiw kaw-kaw, kim sngewtynnad ïa ka tiensih tiensang, kaba katno tam ïa kaei kaei kaba lah ban pynmih pynban ïa ka kynrum kynram ne ka huri hura. Ka ‘phew lak’, ka ‘Raffle Ticket’ ne ka ‘Lucky Draw’ kim lah ban pah ban phon lymne pynngop ïa ki. Te namar kata ïa ka ‘Fishing Competition’ hi te kim treh wat tang ban shu leitpeit kai. Haba kumta, kat kum ka bor sngewthuh ka jong phi, kaei ka jingïapher hapdeng ka ‘Fishing Competition’ bad ka ‘Casino’ lane kaei shisha ka ‘Khalai’?