
Tura, Ïaïong 13
Ka Niksamo Garo Community Organisation (NGCO) ka la maham ïa ki kynhun bapher-bapher kiba donkti ha ka kam tih maw be-aiñ, da kaba dawa ban sangeh noh mardor ïa kum kine ki kam, khamtam ha ki jaka thor – ki jaka khappud jong ka South West Garo Hills (SWGH).
Ka NGCO ka la pynpaw ïa ka jingsngewkhia halor ka jingktah ïa ka mariang, ka jingïada ïa ki marpoh khyndew bad ki hok trai-ri trai-muluk jong ki briew hapoh ka thaiñ.
Katkum ka jinglap jong ka NGCO, kiba bun ki jaka tih maw be-aiñ ki treikam khlem ki laisen kiba biang ne ki jingbit haba ïadei bad ka mariang ha ki jaka khappud. Kine ki kam ym dei tang ba ki long kiba be-aiñ hynrei ki wanrah ruh ïa ka jingpynjot kaba jur ïa ka mariang, khamtam ïa ki um ki wah, ki jaka khlaw, ki krem, bad ki jaka baitynnad kiba pynlong ïa ka pateng jinglong mariang jong ka Ri-lum Garo.
Ha ka kyrwoh, ka NGCO ka la kdew ba ki jaka pynlang um jong katto-katne ki wah ki nang tyrkhong namar ka jingtih maw ba palat pud bad khlem ka jingpynbeit ryntih. Ïa kine ki marpoh khyndew la kynnoh ba la pynkit lyngba ki jaka khappud ka Jylla sha Assam bad wat sha shiliang khappud Bangladesh, kaba la nang buh jingeh shuh-shuh haba ïadei bad kane ka bynta.
“Kine ki kam tih be-aiñ ki pynjot ïa ka jingitynnad bad ki jingthaw ba im jong ka jaka jong ngi. Ki la don katto-katne ki jaka jngohkai pyrthei kiba la shah pynjulor haduh bym lah ban ithuh shuh. Lada kane ka dang ïai bteng khlem ka jingpeitngor, kin don ki jingktah ki bym lah shuh ban pynkylla haba ïadei bad ka mariang bad ki pateng ban sa wan jong ngi,” ong u President ka NGCO, Tengrak Marak.
Ka jingleit jngoh ba dang shen jong ka NGCO sha Garobadha, khamtam sha ka shnong Tan Gaon bad Chatibui, ka la pynpaw ïa ki jingshisha kiba la pynkyndit. Ka kynhun ka la lap ba ïa ka jingtih maw, la pynïaid shakhmat haba paw, khlem kano-kano ka laisen ne ka jingpynshitom katkum ka aiñ.
Ha kane ka jingleit jngoh, ka NGCO ka la ïakren ruh bad ki nongshong shnong, kiba la kyntait shai ban ai kano-kano ka jingbit na ka bynta kum kine ki kam ha ka imlang-sahlang ne jaka A?king. Ki nongshong shnong ki la pynpaw ruh ka jingsngewkhia halor ka jingduh noh ïa ki khlaw ki btap bad ka jingtyrkhong jong ki tyllong um kiba hajan namar kane ka jingtih maw.
Da kaba kynnoh ïa ka tnad khlaw ka Jylla namar ka jingbym lah jong ka, ka NGCO ka la ong ba wat hapdeng ka sabut kaba shai halor ka jingleh bakla bad ki jingujor na ki nongshong shnong, ka tnad kam shym la lah ban jubab haba ïadei bad kane ka jinglong-jingman. Ki la pynrem shuh-shuh halor ka jingai ‘challan’ (jingbit ban kit) na bynta ban shalan ïa ki maw kiba la tih be-aiñ, kaba pyni ba ka lah ban don ka jingdonkti ne jingbym shimkhia jong ki bor ba dei khmih.
Ka seng ka la maham ïa kito kiba donkti ban sangeh mardor ïa baroh ki kam be-aiñ naba kan ym sngap jar halor katei ka mat.
Nalor kata, ka NGCO ka la kynjoh ktien ruh sha ki Nokmas ha kylleng ka Ri-lum Garo, bad kyntu ïa ki ban long kiba peitngor bad ba nym ailad ïa kino-kino ki kam tih be-aiñ hapoh ki jaka jong ki.
Ha ka kyrwoh, ka NGCO ka la dawa na bynta ka jingtohkit da ka tnad khlaw bad bor distrik ban pyntikna ha ka ban khang ïa kiba kum kine ki kam be-aiñ, ha kajuh ka por, ka la dawa pynbha biang ïa ki jaka ba la shah pynjulor.
“Ïa ka jingai ‘challan’ be-aiñ ruh donkam ban tohkit bad ka long ruh kaba donkam ban pyntreikam ïa ki lad jingïada kiba neh na bynta ban pynneh-pynsah ïa ka thaiñ Garo. Ngin ïai bteng ban pynsngew halor kane tad haduh ba kan da urlong,” bynrap u Tengrak.