Ha ka banyngkong, ngi sngewdei ban ai jingïaroh ïa ka seng Hynñiewtrep Youths’ Council (HYC) kaba la sdang ban pyni da ki kam ban ïakhun pyrshah ïa ka jingjyllei jong u drok. Ha Shillong bad Nongstoiñ, ngi la ïohi ba kane ka seng ka la lah ban leit kyndang ïa ki jaka ba ju mlien ban pyndonkam da ki nongdie bad nongdih drok. Ka jingeh ka long ba ki nongdie bad nongdih drok ki lah ban dei kijuh. Ki die ruh, dih ruh namar ki donkam pisa ban pyndap ïa ka jingdawa drok ka met jong ki. Ngi dei ban sngewthuh ba ka jingkyrni, la ka dih ha ïa ka kyiad ne drok, ka dei ka jingpang. Namarkata, ki nongdih drok ki dei ki briew kiba don jingpang. Ngi hap ban peit ïa ki ha kata ka liang.
Ngi sngewdei ban kyntu ïa ka HYC bad kiwei pat ki kynhun kiba ïadon bynta ban rat ïa ki kam sniew kam smeh ban pyrkhat da ka mynsiem rangbah na ka bynta ki nongdih, ym ki nongdie, drok. Ki dei ban ïakren bad ka sorkar ban ai jingsumar ïa ki. Haba ki ïoh kem ïa ki nongdih drok, ka dei ban don ruh ka jaka ban buh ïa ki khnang ba kin ïoh ïa ki lad jingsumar. Ïa kane, hap ban ïathir bad ka tnat ka koit ka khiah lane ka Social Welfare. Kan suk ruh ïa ka HYC bad kiwei ki kynhun haba ki ïoh kem ïa ki nongdih drok lada don ka jaka kyrpang ban buh ïa ki. Kumba ka long mynta, kam pat shai shano yn buh ïa ki briew kiba dih drok. Ym lah ban shu ieh ruh ïa ki ha surok. Ym lah ban shu ieh khlem ai jingsumar. Ka dei ka kamram jong ka sorkar ban pynbiang ïa ki lad jingsumar. Ym baroh kiba dih drok ki wan na ki ïing ki sem ki ba don ba em ha kaba ki lah ban phah sumar ïa ki bahaïing hasem ha ki Hospital kiba ka jingsiew ka long kaba heh. Na ka bynta ki duk ki rangli kiba ngat ha ka jingdih drok, ki lah ban shah sumar tang shisien ne arsien, hynrei palat nangta, ki longïing longsem ki jynjar.
Da shisha, ka jinglong jingman ha Shillong bad ha kiwei ki jaka ha Meghalaya, ki don hapdeng ka jingma namar ka jingjyllei jong u drok. Kat shaba phai, kat shaba ïohsngew, shu ïohi bad ïoh jingtip beit tang shaphang kita ki nongdie bad nongdih drok. Ngim tip kaei ka ban jia lada ym lah ban teh lakam kloi. Haba peit ïa ka jinglong jingman na ki drok ha satlak ka pyrthei, ka kaipod kaba la ai kyrteng ‘World Drug Report, 2021’, ba la pynmih da ka shlem United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC), la pynpaw ba kumba 5 lak ngut ki briew ki la duh noh ïa la ka jingim ha u snem 2019 namar ka jingdih drok. La batai ruh ba kiba pyndonkam drok ki ïoh ïa ki jingpang kiba shyrkhei, khamtam kito kiba pyndonkam ban dung da ki thyrnia ha ki thied snam. Kine ki jingpang ki long kum ka HIV bad Hepatitis C. Nalorkata, la pynpaw ruh ba ha ka pyrthei baroh kawei, ki nongpyndonkam drok ki don 275 million ngut kat haduh u snem 2020, bad kane ka la kiew da 22 per cent na kaei kaba long ha u snem 2010. La kheiñ antad ba hapoh u snem 2030, ka jingdon jong kiba dih drok kan kiew da 11 per cent ha satlak ka pyrthei.
Kiba bun hi ki tip ïa ki jingsniew bad ki jingma kiba ap haba pyndonkam drok. Ka jingïalap pyrshah ïa ka jingpyndonkam drok ka la ïaid da ki phew snem mynta bad bun hi kiba la sngewthuh. Watla katta ruh, ki dang don bun pat kiba ngop – shynrang bad kynthei – ha ka jingpyndonkam ïa ki drok. Ha Meghalaya, u drok uba kham paw ha ka jingpyndonkam dei u ‘Heroin’. Ïa une, ki don bun bah kiba pyndonkam da kaba shu dung da ki thyrnia ha ki thied snam lane kita ki ‘Injecting Drug Users’. Bad dei kine kiba kham ngat kloi ha ki jingpang kum ka HIV bad Hepatitis C. Kito kiba die ïa kine ki drok ki heh spah shikatdei – da kaba pynjot ïa ka jingim bad ka longïing jong kiwei. Hynrei, ngim ju ïohi ne tip eiei shaphang kitei namar kim ju paw. Kiba shah kem ki dei kito kiba die khutia bad ïa kiba kum kita la ju paw na ka por sha ka por. Ha ki snem kiba mynshwa, ngim ju ïohsngew ïa ki kyrteng jong ki trai ri trai muluk ban donkti ha ka jingdie ne jingpyndonkam ïa ki drok. Mynta, ka juk ka la kylla. Ki don bun ki trai ri trai muluk kiba la ngat ha ka jingkyrni ban dih drok bad ki longïing longsem jong ki, ki mad ïa ki jingeh kiba bun. Ki kmie ki kpa ki ïam pait dohnud haba ki ïohi ïa ki khun ba ki shah teh mraw ha ki drok. Ki pynlut da ki lak tyngka ban phah sumar ïa ki bad ki hap ban pyrshang da ki phew sien tad haduh ba ki khun kin kohnguh ban shong shah sumar ha ki jaka kyrpang lane ban dih noh da ki dawai lane ban iehnoh syndon ïa kine ki jingdih. Tang kiba la mad bad kiba la pynmih ïa ki ummat kthang ki sngewthuh ïa ka jingkordit ba ki drok ki wanrah ha ka jingim briew.
Namarkata, ko samla samhoi, da ïa pyrkhat bha hashwa ban ong hooid ïa u drok. Ka shimpor tang shi khyllipmat ba phin ïa ngop. Hynrei ka shimpor da ki snem ba phin ïoh biang ïa ka jingim ka bakhuid bad kaba lait na kine ki jingdih kiba pynjot ïa phi bad ïa ka ïing ka sem bad ïa ka jaitbynriew. Ngi donkam ïa ki samla ki bashlur ban ong em ïa u drok. Long ki bashlur namar phin hap kit ïa kiba bun ki lyngkor ynda phi la kham san ha ka rta. Wat pynlehnohei ïa la ka jingim. Im da ka jingkmen, jingkyrmen bad hapdeng ka jingkoit jingkhiah. Lada khiah krat ki khun samla, hangta ka jaitbynriew kan im, kan roi, bad kan skhem.
