Ieh noh shadien ka ‘erïong ‘Remal’ ïa ka jingjulor ha kylleng ka Ri-lum Garo

Katkum ki kaiphod, palat 88 tylli ki shnong lem bad 931 ngut hapoh ka distrik ki la shah ktah ha ka 'Remal'.

Tura, Jymmang 28

Ka ‘erïong ‘Remal’, kaba la sdang hynnin ka sngi ha ki rud duriaw ka Bay of Bengal bad ksam lyngba jan baroh ki Jylla ka thaiñ Shatei Lam Mihngi ka la ïalam sha ka jingjulor kaba jur ha ka jingïaid lynti ba kynthup ïa ki ïing ki sem bad ka jingktah ïa bun ngut ki nongshong shnong.       

Ka jingjur lyer ha ryngkat ka jinghap slap ka la ktah ïa baroh 5 tylli ki distrik ka Ri-lum Garo ha kaba ka West Garo Hills (khamtam ka Tura) ka la shah ktah bha. Ka South West Garo Hills ka la mad ïa ka jingjia kaba ïasyriem, katba kane kam da jur than eh ha kiwei ki distrik wat la sakhi ïa ka jingjulor ha kylleng.

West Garo Hills

Kiba bun ki bynta jong ka WGH ki la shah ktah bha khamtam ka Tura. Ka sor ka la sakhi ïa ka jingkhyllem ki ‘post’ ding ilektrik bad ki dieng kiba la khyllem ha kiba bun ki ïing. Ka Tura Civil Hospital ruh ka la shah ktah hadien ba uwei u dieng u la khyllem ha kawei na ki ïingmala.

Katkum ki kaiphod, palat 88 tylli ki shnong lem bad 931 ngut hapoh ka distrik ki la shah ktah ha ka ‘Remal’. Ha kajuh ka por, 205 tylli ki ïing lem bad 6 tylli ki skul ki la julor. Kawei ka Anganwadi Centre bad kawei ka ïingmala ruh ki la julor.

Ha kawei ka liang, ka sor Tura kan shong dum sa shi miet naba ym pat lah ban pynïasoh ïa bun na ki sainar 11 KV wat hapdeng ka ‘Task Force’ ha ryngkat 80 ngut (shuh) ki nongtrei, ha ki jaka bapher-bapher ban pynbiang ïa ka bording.

“Ka jingjulor jong ki sainar LT ka la jur ha ryngkat ka jinghap ki ‘post’ ding ilektrik ha ki bynta bapher-bapher ka Tura. Yn ym lah ban shna ïa kine mynta ka sngi,” la ong u Deputy Commissioner ka WGH, u Jagdish Chelani.

Na ka liang ka tnad PWD ka la lah ban pynkhuid ïa bun tylli ki dieng kiba hap bad ka khyndew khnang ban suk ka ïaid ka ïeng jong ki kali.

Kaba sngewtynnad ka long ba ym shym la don mano-mano ba mynsaw wat hapdeng ka jingjulor kaba jur lait noh tang kawei ka kynthei na Chokpot, SGH ïa kaba la pynkit sha TCH na bynta ka jingsumar.

South West Garo Hills (SWGH)

Ha SWGH, hapoh Betasing C&RD Block, 5 tylli ki shnong ki la shah ktah. Kine ki long ka Rongsang Songma, Chondonpara, Dalbotpara, Purasinga, bad Betasing Khongpara hapoh Rerapara C&RD Block, 12 tylli ki shnong ki la shah ktah ba kynthup ïa ka Balalgre, Chigitchakgre, Jaluapara, Lower Damalgre, Lower Damalgre B, Chengjora, Abiselagre, Balnanggre, Gongglanggre, bad Bolganggre. Hapoh Zikzak C&RD Block, 3 tylli ki shnong – Chapahati-I, Chapahati-III, bad Kalaipara, ki la mad ïa ka jingjulor. Hapoh Purakhasia C&RD Block, kawei ka shnong ka la shah ktah.

Ha kylleng ka distrik, baroh ki nongshong shnong kiba la shah ktah ha ka ‘erïong ki long 377 ngut. Ki don ruh 3 tylli ki ïing kiba la julor pura katba 55 kiwei pat ki la julor malu-mala.

Katto-katne ki surok ba kynthup ïa ka Ampati bad Kalaichar ki la sahkut namar ka jingkhyllem dieng. Ki nongtrei ka Public Work Department (PWD) ki la pynkhuid ïa ka jingsahkut ha ki surok.

Ka ‘erïong ka la pynjulor ruh ïa ki ‘post’ ding ilektrik. ‘Sub-Station’, bad sainar bording. Ka jingpynbha ïa kine ka dang ïaid shakhmat.

North Garo Hills (NGH)

Haba phai sha ki jingkheiñ, ka NGH ka la shah ktah jur bha. Katkum ki kaiphod naba sdang, 3 na 4 tylli ki C&RD Block, Bajengdoba, Kharkutta bad Resubelpara ki la sakhi ïa ka jingjulor jong kiba bun ki ïing bad palat 1400 ngut ki nongshong shnong kiba shah ktah.

Ha Resubelpara 6 tylli ki ïing ki la julor pura katba 22 tylli kiwei pat ki la julor malu-mala. Ka Kharkutta ka la sakhi ïa 40 tylli ki ïing kiba la julor pura katba 80 kiwei pat ki la julor malu-mala, katba ha Bajengdoba, 42 tylli ki ïing ki la julor pura katba 67 kiwei pat ki la julor malu-mala. 87 ngut ki nongshnong shnong ki la shah ktah ha Resubelpara, 840 ngut ki la kylla long sakma ha Kharkutta bad 535 kiwei pat ki la shah ktah ha Bajengdoba.

Ki bor distrik ki la pyntikna ba baroh ki surok kiba la shah ktah ha ka ‘Remal’ ki la khuid bad la long ban ïaid kali, hynrei ka dang don ka jingthut ha ka bording, wat la kiba bun ki la trei minot ban pynbha ïa ka.   

East Garo Hills (EGH)

Wat la ym pat ïoh pdiang ïa ka kaiphod jingjulor, ki bor pynïaid ki la ong ba ka don ka jingthut ha katto-katne ki sainar bording. Katba ki surok kiba la sahkut namar ka jingkhyllem ki dieng bad jingtuid khyndew, la dep pynkhuid da ki nongtrei ka tnad PWD. Kaba shah ktah bha dei ka Songsak C&RD Block ha kaba katto-katne ki ïing ki la julor pura ne malu-mala.  

South Garo Hills

Ha South Garo Hills, ka jingjulor namar ka ‘Remal’ ka la duna ban ha kiwei-kiwei ki distrik wat la kawei ka kynthei na Chokpot ka la mynsaw hadien ba uwei u dieng u la hap ha ïing jong ka. La pynkit noh ïa ka sha TCH na bynta ka jingsumar.

Ki ophisar ka distrik ki ïathuh ba ka Rongara ka la shah ktah jur ha kaba 30 tylli ki ïing ki la julor.