
Shillong, Jylliew:
Kumba la ïohi ba katba nangmih ki sngi ki ïa, ki jingjakhlia ki jingbret pathar ïa ki ñiut ha kiba bun ki syrtap ki lynti ki syngkien bad ha kiba bun ki liang baroh lah dap bad tap da ki plastik suda ïa ka mei mariang katno ngi i saitmet ban peit ïa ki ñiut ki jakhlia namar ba ma ngi hi u khun bynriew ngim nang ban sumar khuid ïa ka mariang. Ka daw bah hi kaba wanrah ïa ka jingbym khuid la ka long ka khyndew ka shyiap, lane ki tyllong um, wat ka lyer ba ngi ring mynsiem ruh kam khuid shuh,ka daw hi ka dei na ki plastik ba ngi pyndonkam namar ki plastik ki pynsniew ruh ïa ka khyndew namar ki plastik ki shim por da bun snem ba kin pyut.
Halor kane ka bynta ki khynnah klas XII jong ka skul DNS. Wahlang Memorial, Higher Secondary School, Mawkhar Shillong, ki la pyrshang ban wanrah sha baroh kum ka kynja Awareness halor kumno ban pyndonkam noh da ki plakot ha ïew ha hat. Ha kaba ïadei bad ka ïadie-ïathied ruh, kine khynnah ki la pyrshang ïa kine kam barit eh da kaba shna ïa ki plakot bad la ïoh ruh ban sam sha katto katne ki dukan die mar bam khnang ba ka jingpyndonkam ïa ki plastik kan kham duna. Wat la ïa kine plakot la ïoh ban sam tang mar khyndiat tylli, hynrei kane ka long ka jingsdang bad ngin ïai bteng ban sam katba lah ei.
“Da kaba ngi leh kumne lehse suki-pa-suki ngin lah ban pynduh bad pynduna ïa ka jingpyndonkam ïa ki plastik. Ngi donkam ban pyni sha kiwei ban long ka nuksa ba bha khnang ba kin bud bad nang ban sumar khuid ïa ka mariang.” la ong kine khynnah skul.
Nalor nangta, kine khynnah ki la ong kin don ki marbam lane ki tiar kiba lah ban song bad pyndonkam da ki plakot kum u ktung, ka pylleng, u duma, ka sabon, shana kulai, shana motor bad kiwei kiwei de, bad don ruh kiba kim lah ban song ha ki plakot kum ki kynja doh haba thied na ïew bad donkam song ha ki plastic. Te, hynrei kumno lada ïa kane ruh kin pyrshang da kino ki lad khnang ban lait na ka jingpyndonkam ïa ki plastik. Da kaba leh kumne kan wanrah shibun ka jingkhuid jingsuba ïa ka mei mariang.
Kumta kum ki khynnah skul katba lah kin pyrshang ban long ka nuksa ban wanrah ka khuid ka suba ha ka imlang sahlang khnang ban ïoh ïa ka mei mariang kaba itynnad bad kaba khlem kano kano ka jingshah pynsniew dur ha ki plastik kiba laitphew jait. Shuh shuh la ong ba wat la kine khynnah kim lah ban sdang da ki kam kiba heh kumno ban rat dyngkhong ban pynduna ïa ki plastik bad kim lah ruh ban pynurlong mynta-mynta, hynrei da ka jingïatrei lang jong ngi baroh, kano-kano ruh ka bym lah ban long kan sa urlong da ka jingïatreilang.
Namarkata, ka khubor kaba kum ki khynnah ki kwah ban ai sha ngi baroh ka long ngi dei ban don ka jingkit khlieh ban leh khuid da kaba sdang shwa na la ïing bad sha ka mariang ruh kumjuh, bad ngi dei ban rah da ki pla ïew ha ba ngi leit ïew leit hat.