Na ka snem sha ka snem, ka jingïoh kurup drok na u pud u sam jong ka Meghalaya ka la nang kiew. Ha ki ar snem ba la leit noh, haduh 610 ngut ki briew ki la shah kem ha kaba ïadei bad ka jingkhaïi drok, bad la kurup ruh ïa u drok uba shongdor T. 300 klur eiei. Tang na kine ki jingkheiñ ba la ai da ka sorkar dang shen ruh ka long kaba sngewtriem ban pyrkhat ïa ka jingïohlad jong u drok ba un suhthied hajan man la ki thliew ïing. Shaei ka lawei jong ki khynnah, ki samla bad ka ïing ka sem jong ki haba ngi don hapdeng kane ka jingeh bakhraw? Kiba la mad ïa ki jingeh bad jingjynjar namar ka jingdon ki nongpyndonkam drok ha ïing, ki sngewthuh kham bha ban ïa kiwei. Kito kiba la ïaid lyngba ki jingeh namar ka jingkyrni ha u drok kim kwah ba kiwei ruh kin ngat lang ha kajuh ka apot kumba ki la ngat ïalade. Hynrei ngi dei ban tip ba kine ki dei tang na ki jingkheiñ ba la ïohlum da ka tnat pulit. Lada ngi pyrkhat sani, ki dang don bun shah kiba khlem lah ban shah kem, hynrei kiba la pyntuid ïa bun bah u drok sha kane ka jylla khlem da map shuh la ka dei ka jaka sor ne nongkyndong.
Ka jingkyrni ha u drok ka sdang shwa na ka jingmad kai. Suki-suki, ka met ka dawa ïa uto u drok namar la shna ïa u ha kata ka rukom ba ki nongpyndonkam kin ïai kwah na ka por sha ka por. Ka don tang ka jingsdang. Ka jingkut ka kham eh lait noh sa tang katto-katne kiba la raikut shisha ba kin ym pyndonkam shuh ïa une u jingdih. Ban ïakhun pyrshah ïa ka jingkyrni ïa u drok, ka sorkar ka la sdang da kata ka ‘Drug Reduction Elimination and Action Mission (DREAM)’ projek. Ka jingdih drok ka ju pynlong ïa kito kiba pyndonkam ïa u ban don hapdeng ka jingphohsniew. Ki jngai na ka jingshisha. Kim tip ki don haei. Kim tip ki leh aïu. Kim tip ban pynïapher hapdeng ka jingbha bad jingsniew. Ka dei shisha ka jingphohsniew. Hynrei kata ka jingphohsniew ka bat sah ïa ki da ki bnai bad ki snem tad haduh ba kin da lah ban shim dawai ban ïoh jingsumar. Hynrei kam dei kaba suk ban ïoh jingïarap lada ym sdang shwa nalade.
Kaba jwat ka long ba kham eh ban tip mano kita kiba pyndonkam ïa u drok. U drok u suk ban buhrieh ym kum u bilor kyiad. Lada dih kyiad, ngi dang ïoh ïa ka jingsma. U drok um long kumta. Ka shong ha ka jingstad jong ki longïing longsem ban peit thuh ïa ka jinglong jingma ha ka met ka phad jong ki khun ki kti bad kiwei pat. Nalor ka ïing ka sem, donkam ruh ka jingpeitngor na ka shnong ka thaw lyngba ka Dorbar Shnong, Seng Samla, Seng Kynthei lane kita ki VDP (Village Defense Party). Kine kin hap ban peitngor naduh ki trai ïing, nongshong wai bad ki briew kiba rung ba mih ha ki shnong ki jong ki. Lada don ka jingsngewpher, ki lah ban leh eiei kum ka shnong pyrshah ïano-ïano. Hynrei dei ban kiar na ka jingshoh jingdat khamtam ïa ki nongdih drok. Ki shnong ki dei ban sngewthuh ba ka jingdih drok ka dei ka jingpang. Kumno ngin shoh ïa ki briew kiba don hapdeng ka met kaba pang? Ka long be-aiñ bad ka bym shonghok. Kaei kaba ki donkam ka long ban ïasyllok bad ban phah sha ki jaka ai jingsumar. Hynrei ïa ki nongdie, ym dei ban map bad hap ban aiti beit sha ki pulit.
Lada ngim lah ban ïakhun ïa u drok, ka lawei jong ki khynnah bad ki samla kan long kaba dum. Naei ngin ïoh ïa ki nongshong shnong kiba bit-biang ha ka pyrkhat pyrdaiñ, ka kam ka jam, ka kyrdan pule bad kumta ter-ter lada kiba bun na ki, ki la ngat ha ka apot jong ka jingdih drok? Ka shimpor da ki bnai bad ki snem ban lait na ka jingshah teh mraw ha u drok. Lada ki khynnah bad ki samla ba mynta ki ngop noh ha u drok, kin ym lah shuh ban bteng ïa ki jingpule, bad lada ki wanphai ruh kan shimpor. Tangba ka por kam ap ïano-ïano. Kan ïaid beit kumba ka dei ban ïaid. Kaei ka ban jia? Tang ka jingdum ka ban ker sawdong ïa ngi lang baroh. Namarkata, baroh ngin hap ban ïatreilang ha kane ka jingïakhun pyrshah ïa u drok ha shwa ba un nang pynjot shuh-shuh ïa ki mynsiem briew.
Ryngkat bad ki pulit, ki shnong ki thaw, ki skul, kolej, skulbah bad baroh ki nongshong shnong ki dei ban ïatreilang. Ym don tang kawei ne ar kynhun ka ban lah ban ïakhun ïa kane ka jingeh bakhraw kaba kum ka jaitbynriew bad ka jylla ka mad. Wat ap haduh ba u drok un bam duh syndon ïa ki khynnah bad ki samla jong ngi kiba dei ka lawei jong ka jylla. Lada ngam jylliew, u drok u wanrah ïa kiba bun ki jingeh bad jingma ïa baroh. Wat ap haduh ba yn da don ki nongpyndonkam drok ha ïing ha sem. Wat ong ba tang kiwei kin ngat, nga te ngan lait. Long kiba husiar ïa la ki jong bad wat pynslem ban shim jingïarap nangne-nangtai. Ka patok ne byndi kam dei ka kut ka ban lah ban bthat ïa u kynjri jong ka jingshah teh mraw ha u drok. Ka patok ne byndi ka dei eh na ka bynta ki nongkhaïi drok kiba la riewspah da kaba pynsyrtok ïa kiwei. Na ka bynta ki nongpyndonkam, ym ki nongkhaïi, ki donkam jingsumar met bad mynsiem. Ïatreilang na ka bynta ka lawei lym kumta ka jingjot ka la ap lypa ïa baroh – bad ïa kiba pyndonkam bad kumjuh ruh ïa ki bym pyndonkam drok. Ngi kyrmen da ka jingwan ki kynhun niam ha kane ka kynti, ngin sa lah ban nang ïoh shuh ka bor ban pynduh pyndam ïa ki drok kiba la pynjot lut ïa kiba bun.
