
Shillong, Lber 13
U Myntri Rangbah ka jylla, Conrad K Sangma, u la pyntip ba ka jingïoh kyrdan ba nyngkong jong ka thaiñ Byrnihat kum ka sor ba jaboh tam ka lyer hapoh ka pyrthei, kam dei tang na ki karkhana ba don ha Meghalaya hynrei ka daw ka dei ruh na ki karkhana na ka Industrial Area jong ka Sorkar Assam kaba don ha Byrnihat.
U Myntri Rangbah haba wanrah da ka ‘suo-moto statement’ hapoh ka ïingdorbar thawaiñ ha ka Sngi Palei u la ong, katkum ki jingkheiñ jong ka Meghalaya State Pollution Control Board (MSPCB), ka jingpynmih tdem jong ki karkhana na ka Industrial Estate ka Jylla ki dei kiba dang hapoh u pud uba biang ne kaba dang biang.
U Myntri Rangbah haba kular ba yn sa wanrah ïa ka Joint Action Plan hapdeng ka Meghalaya bad Assam ban leh eiei halor ka jingjaboh jong ka lyer ha Byrnihat, u la ong ba u la dep ban thoh shithi sha u Myntri Rangbah ka Assam u Himanta Biswa Sarma halor kane ka kam.
“Ha ka shithi sha u Myntri Rangbah ka Assam, nga la kyntu ïa u ban don noh da ka Joint Action Plan naba ka Byrnihat ka dei ka sor ha khappud ha kaba baroh arliang ki don ïa ki karkhana,” u la ong.
Ha kaba ïadei bad ka jingpaw jong ka Meghalaya marwei ha kaiphod, u Myntri Rangbah u la ong ba ki don ki jingsngewkhia na baroh arliang khappud bad kane ka kam ka dei kaba hap ban leh eiei da baroh artylli ki Jylla haba bynrap ba ki la don ki aiñ ban pynthikna ba ki Jylla kin hap ïatreilang ban leh eiei ïa kum kine ki kam.
Haba sot ïa ki khubor ba ïadei bad ka AQAir’s World Air Quality Report, 2024 ba ong ba ka Byrnihat haba thew ïa ka PM2.5 ka la kot sha 128.2 microgram per cubic meter (ug/m3), u Conrad u la ong, “Katkum ki jingkheiñ ba la pynmih na saw tylli ki ‘Manual Ambient Air Quality Monitoring Station’ jong ka MSPCB ba don ha Byrnihat, ka jingpynmih ïa ka PM2.5 jong u snem 2024 ka long 50.1 microgram per cubic meter (ug/m3)”.
U la ong ruh ba nalor kata, katkum ka jingkheiñ ka MSPCB naduh u Kyllalyngkot haduh u Lber, 2025, ka Air Quality Index (AQI) jong ka Byrnihat la shem ba ka dang biang.
U Conrad u la pyntip hapoh ka ïingdorbar ba ka MSPCB ka la pynlong ïa ki jingjurip ba kyndit kynsan ïa ki karkhana ha EPIP bad 13 Mer ha ka 24, 27 bad 31 tarik Kyllalyngkot 2025 bad 5 tarik Rymphang 2025. Ha kane ka jingjurip la lap ba kiba bun ki karkhana ki la ïaid lait na ki kyndon treikam bad ka jingbym pyntreikam ïa ki Pollution Control Devices ne ki kor ban pynduna ïa ka jingpynmih tdem, ka jingbym treikam ki kor bad ka jingbym ai jingkheiñ ki kor ïa ka jingpynmih tdem.
Namar kata, ka MSPCB ka la phah byrta ban khang dam ïa ki hynñiew tylli karkhana ban pynngat ha ka kuna ban siew bai pynjaboh mariang ïa ar tylli ki karkhana.
Shuh shuh u Myntri Rangbah u ïathuh ba hadien ka jingkhangdam ïa ki hynñiew tylli ki karkhana ha Byrnihat, Meghalaya naduh ka 29 tarik Kyllalyngkot haduh 11 tarik Lber, 2025, la lap pat ba ka AQI ba la pynmih na ka Continuous Ambient Air Quality Monitoring system (CAAQMS) bala pynïeng ha ka Central Academy for State Forest Service (CASFOA) Burnihat, Assam, ka dang pynpaw ba ka AQI ka long kaba jaboh bha ha kiba bun ki sngi.
“Kane ka pyni ba ka tyllong kaba bun eh jong ka jingjaboh ka lyer lah ban kynnoh ïa ki karkhana bad kiwei ki kam sha shiliang jong ka Assam,” u la ong.
U Conrad u la ong ba ka Burnihat Industrial Area ha Assam, kaba don ha syndah ka sor Byrnihat, Meghalaya, ka dei kaba la ithuh kum ka Critically Pollution Area (CPA) ne ka jaka ba jaboh bha da ka Central Pollution Control Board (CPCP), Delhi. Ha ka jingshisha, lah ban kdew ba ki don haduh 20 tylli ki karkhana bala ai kyrdan Red Category ha Burnihat Assam haba ïanujor bad 5 tylli kiba don sha ka liang ka Meghalaya, ong u Conrad.
U la ïathuh ba katkum ka jingbthah ka National Green Tribunal (NGT), ka Assam Pollution Control Board (APCB) ka la pynkhreh ïa ka Action Plan bad ka la shim ruh ïa ki sienjam ban tehlakam ïa ka jingpynmih tdem jong ki karkhana bad ban pynïoh biang ïa ka lyer kaba khuid ha ka thaiñ Burnihat ka Assam.
Ha kajuh ka por, u Myntri Rangbah ka Jylla u la pyntip ba ka MSPCB ka la thung ïa ka Council of Scientific & Industrial Research-National Environmental Engineering Research Institute (CSIR-NEERI), Kolkata ba kan pynlong ïa ka Emission Inventory & Source Apportionment Study ïa ka Byrnihat.
U Myntri Rangbah u la ong ba ka Emission Inventory ne ka jinglum jingkheiñ ïa ka jingpynmih tdem, ka long ka atiar ba kongsan ban lah ithuh ïa ka thymmei jong ki nongpynjaboh bad ba batai ba haduh katno ki pynmih tdem jaboh katkum ka por bad pyntip ruh ba ka jingwad bniah kala dep mynta bad ka jingpynkhreh ïa ka kaiphod ka dang ïaid shakhmat.