Ka saiñpyrthei ha Ri India ka la pher bak-ly-bak namar kan don da ka ilekshon ban jied ïa u Lamphang lane Speaker ka Ïingdorbar Thawaiñ Lok Sabha na ka bynta ka samoi 2024 haduh 2029. Ka dei ka sien banyngkong eh ba yn hap ban ïakhun da ka ilekshon ban ïoh ïa u Speaker namar baroh shi katta, ka Liang Synshar bad ka Liang Pyrshah ki ju wan sha ka jingïasngewthuh jingmut bad ka jingrai lang ban ym pynlong da ka ilekshon, hynrei ban jied beit da ka jingmynjur jong baroh. Kine ki dei ki dak ki shin jong ka jingsah dak mong hadien ka ilekshon MP kaba la lah. Ka la don ka jingïakhun kaba jwat hapdeng ka BJP bad ki seng kiba kyrshan ïa ka, ha kawei ka liang, bad ka seng Congress bad kito kiba kyrshan ïa ka, ha kawei pat ka liang. Ka ilekshon ka la pynmih ïa kiba bun kiei-kiei ki bym sngewtynnad ha ka saiñ hima sima, bad namarkata, kito ki sohkhliang na ka ilekshon ki dang sah haduh mynta. Ngim khmih lynti da kumwei pat, hynrei ban ïohi ba kane ka samoi ba 18 jong ka Lok Sabha kan long kaba khluit haduh katta-katta hapdeng ka Liang Synshar bad ka Liang Pyrshah.
Ngi kynmaw ba wat hadien ka ilekshon MP ha u snem 1996, ka Dorbar Lok Sabha ka la jied, da ka jingmynjur lang, da u MP uba shong ha ka Liang Pyrshah ban long kum u Lamphang. Uta uba la shah jied u dei u (L) Purno Agitok Sangma ha ka por ba u dang long kum u MP ka seng Congress na ka Tura Parliamentary Constituency. Ha kato ka por, u Purno u la thaw khana pateng namar u la long u banyngkong tam napdeng ki MP ka Liang Pyrshah ban shah jied kum u Lamphang. Ha ka jingshisha, ka sorkar ha kato ka por ba la ïalam da u Atal Bihari Vajpayee jong ka BJP ka khlem don lynti da kumwei mat, hynrei ban ai jingkyrshan lang ïa u kyrtong ba ka Congress bad ka liang pyrshah ka la thmu ban pynïakhun lada donkam ban pynlong da ka ilekshon. Na ka daw ba ka BJP bad ki seng kiba kyrshan ïa ka ki duna MP, ki khlem banse ban ai jingkyrshan ïa u Purno ba un ïoh shong ha ka shuki Lamphang. U Purno u la don ha kane ka shuki naduh u snem 1996 haduh 1998, bad ka la long ka samoi kaba la sah kynmaw. Lehse kaba kum kane ka samoi kan sa wan biang hadien bun snem ha kane ka Ri baïar.
Kumba ka long mynta, ka National Democratic Alliance (NDA), ka kynhun ba la ïalam da ka BJP, ka don kumba 293 ngut ki MP, bad kan ym don jingeh ban jop ha ka ilekshon ban jied ïa u Lamphang ka ban long ha ka Sngi Balang, ka 26 tarik Jylliew, 2024. Ban jop ïa ka ilekshon, u kyrtong u donkam ïa ka jingkyrshan ym duna ïa ka 272 ngut ki MP. Ha kawei pat ka liang, ka liang pyrshah hapoh ka lama jong ka INDIA Bloc ka don kumba 234 ngut ki MP. Ha ki snem kiba mynshwa, lada u Lamphang u dei na ka Liang Synshar, ïa ka shuki Symbud Lamphang la ai sngewbha sha ka Liang Pyrshah. Hynrei kane ka rukom ka la jah. Ym ju don ba bud shuh watla kam dei ka aiñ ban leh kumta. Ka shu dei beit ka rukom ban pyni ïa ka jingburom markylliang hapdeng ka Liang Synshar bad ka Liang Pyrshah. Ha ki khyndiat snem ba la lah pat, ngi ïohi ba ka Liang Synshar ka kwah ban klun lut ïa ki kam baroh. Ha ka samoi ba 17 jong ka Lok Sabha, ka Ïingdorbar Thawaiñ ka khlem jied ïa u Symbud Lamphang haduh san snem kynthih kaba long shisha kaba lyngngoh.
Ha kane ka Ri ka baïar bad kaba don bun tylli ki jaitbynriew, jait niam bad kiwei-kiwei, ngi donkam ïa ka jingburom kaba markylliang. Kawei ka kynhun kam lah ban shu kwah lut ïa kiei-kiei baroh lane ban long halor ïa kiwei pat. Donkam ban ïa sngewthuh jingmut. Ngi lah ban ïapher ha ka saiñpyrkhat lane ha ka jingkyrshan ne jingbym kyrshan ïa kano-kano ka seng saiñpyrthei, hynrei kata kam dei ban ïalam sha ka jingïaisih para nongshong shnong. Ka jingbuaid saiñpyrthei ka ju ïalam sha ki jingjia ba sngewsih bad ki bym lah ban pdiang. Ngi dei ban don ka mynsiem ïatreilang, kam pher la ngi dei na ka liang synshar ne ka liang pyrshah. Lada kita ki nongïalam kim lah ban pyni ïa ka mynsiem rangbah ban ïatreilang, kin khmih lynti aïu na ki thap ki dap? Ki nongïalam ki dei ban pyni da ki nuksa ki ba bha khnang ba ki nongshong shnong kin lah ban ïa bud lem. Lada pyni pat da ki nuksa ki basniew, tang hangta ki jingeh kin sa mih.
Ka Ri India ka long kumne kumba ka long na ka daw ba ka ïatylli wat hapdeng ki jingbun ki jingïapher hapdeng ki nongshong shnong. Hynrei la bun snem, ngi khlem ailad ïa kita ki jingïapher ba kin shong kynrong ha ngi. Ngi la jop beit ïa ki kynhun ne ki briew kiba la wanrah ïa ki jingïapait ha ka kyrteng jong ka jaitbynriew ne ka jingngeit ne ka rukom im. Lada ngi lah ban pynneh ïa kane ka jingburom markylliang, ngin sa nang kiew arted. Lada ngim lah, ngin sa nang hiar arsut. Ym don lynti da kumwei pat. Ka shong ha ki nongïalam ba kin ïa pynduna ïa ki jingïapher jingmut hapdeng jong ki bad ban long shisha ki rangbah ki ban ïalam ïa ka Ri sha ki kyrdan kiba kham halor. Lada kim lah ban leh kumta, ki jingeh kiba bun kin mih.
