Kong Phaiyolin Nongrum
Ka imlang ka sahlang jong ngi u khasi khara ka la long ka nuksa kaba bha ïa ki ri ka pyrthei baroh kawei khamtam ha ka liang ka riti dustur ban ai jait sha ka kmie. Ka kmie hangne ka thmu ïa ka kynthei kaba kha ba pun ïa la I khun ha ka kpoh jong ka bad kaba sumar sukher ïa I ynda ila don sha kane ka pyrthei haduh ban in da nang ban ïaid ban ïeng, ban heh ban san ha ka jingieit bad ka jingkdup, ka jing-ai bor ai buit, ka sneng ka kraw, ka pynang pynstad bad ka jingïabeh ban pynïaryngkat dor bad ka kyrdan long briew kaba ïaid katkum ka juk ryngkat bad ki jingkylla kiba bun bah kiba lynshop ha ka jingim ba man la ka sngi.
Katba dang rit I khun ka jingkit jong ka kmie ka kham sting namar I don ha pneh bad I ïaid I par hajan jong ka. Ynda ila kham heh, I la krih sawdong ka pyrthei, dei ha kane ka por keiñ ba ki ong “ynda la heh ki khun ka jingkit khlieh ka long kaba khia” Khamtam haba I khun jong ka I la ïa khleh bad ki sawdong sawkun jong ka mariang ha kaba I heh l san la ha sor ne ha nong kyndong kam pher. Khamtam ka mariang sawdong sawkun kaba mynta kaba her sawdong tang da ki jingsniew kiba la thaw da u briew ban khlong ban kjit na kiwei pat na ka bynta ban suk ka rukom im la jong. Ka shong eh ha ka rukom im kaba ka kmie bad u kpa ki bsut ha ka jingmut jingpyrkhat jong I khun jong ki.
Katba I khun I dangrit khamtam ha ka ri jong nga. Ka lyngkor kaba khia ka long ka ong ka kmie, namar u kpa barabor um ju shim khia namar kham bun u long kpa u ju ong sa ïa ka kur ka jait jong kiwei bad ynda ila heh un ong “Ki lah ïa heh ïa san ki lah ia tip hi ïa la ka jingim” Dei kane ka jingpyrkhat na ka liang u kpa kaba pynsajia sat ïa ka kmie ba shimti halade ïa kane ka jingkit kaba ki dei ban kit lang kum ka ïing ka sem. Dei ka jingkitkhlieh ba tang shi-liang jong ka kmie kaba pynlong ïa ki khun ba kin ïaid palat na ka jingsneng jingkraw jong ka.Namar ïa ka kmie ki khun kim tieng hynrei ki kham tieng ïa la u kpa la jong. Ryngkat bad ka kmie u kpa u lah ban ïalam ïa ki khun ha ka lynti kaba ki sngewbit bad sngew kot ka bor ban kyrshan na ka bynta ka lawei.Khnang ba kin long kita ki kpieng pansngiat jong ka kmie u kpa.
Ka jingkit khieh jong u kpa ka ïing ngin iohi tyng-kreiñ ha ka por ba ki khun ki la leit skul na u snem sha uwei pat u snem bad haba don ka jingkhot sngewbha na ki skul ïa ki kmie ki kpa jong ki khynnah skul ban ïa kynduh shisien shi snem lane kata ka PARENTS DAY. Kiba ju pynlong ha ki skul la ha sor ne ha nong kyndong. Ha kum kane ka sngi, ngi iohi ba ha ki skul ba bun tang ki khynnah skul khasi, bun tang ki kmie kiba wan sha skul, hynrei ha ki skul ba ïa khleh lang, hangta ngi iohi ïa ki long kpa kiba iaid lang bad ka kmie ban wan peit ïa ka long ka man jong I khun jong ki. Haba ila pule baroh shisnem.
Ki khun ba synshar lang bad ka kmie bad u kpa ki long kiba adkar bad shwa ban leh ïa kano kano ka kam ba bakla, ki da pyrkhat arsien laisien namar ba tang poi ha ïing ki hap ban ai ka jubab namar kim don jaka rieh, hynrei ba hun ki long ïing kiba ym don ka jingïateilang na ka liang ka kmie bad u kpa lada kylli u kpa, ka kmie ka la pynjubab kumjuh ruh lada kylli jingkylli ka kmie u kpa u la jubab jrain bad jrain.Kane ka pynlong jaka reh ïa ki khun bad ki im kum ki tuta ar maloi ha la ïing. Katba ki khun I dang san nang heh katta ka syrngiew jong ka jingjot ka ap kmang ha khmat jingkhang, katba ha khmat ka kmie u kpa ki khun ki long da kumwei tang shu lyndet na ka kmie u kpa ki la long da kumwei pat.
Halor katei ka nongrim jong ka jingïa dei hapdeng ka kmie u kpa bad ki khun wat la ki khun ki ioh ïa ka jingieit bad jingpeit pyrman jong ka kmie bad u kpa, hynrei ha kaba ïadei bad ka jingroi sted ki kam sniew ha kane ka nongbah bad ha ki nongkyndong ki mih kine ki jingkylli harum :-
Na ka jingïaïaid paralok, ka jingpan pisa(pocket money) shibun, ka ïaid ka ïeng bad ka rukom im jong ki khun – Ka kmie ka lah ban tip ba I khun jong ka I jong ka I don bynta ha ka kam dih drugs ne kam khaiï drug?
Na ka jingsma jong ka kamra thiah bad ka jingsma jong ki jain ki nep ka kmie ka tip ba I khun jong ka I la kyrni ka dih kyiad ?
Na ka jingbyrngia ban phone lyngba ka mobile phone da ka ba kren sop sop bad phet kham sha jngai kum ba tieng ioh iohsngew lang kiba don hajan, ka kmie u kpa ki tip ba u khun jong ki u bun bah ki paralok bad ki don ka kam kaba ki thmu ban leh la ki kam bha ne kam sniew.
Na ka jingjah miet bad jinglngaid kyrni jong i khun ka kmie ka tip ba ki don ka jaka kaba ki ju mlien ban shong kai bad ki paralok, namar kim sngewtynnad ïa ka jingdon lang bad ka kmie u kpa ne bad ka iing ka sem.
Ym ju jia kynsan ki jingjia kiba sniew ïa ha ka jingim jong ki khun lymda ki la plan bad byrngia shuwa bun bun sngi, bun taiew, lane bun bnai. Kumta ka kmie u kpa ki tip bha ba ki khun jong ki ki don ha kano ka kyrdan jingim. Hynrei ka jingbuhrieh bad ka jingbym shim khia ba pynwandur ïa la ki khun ha ka lynti kaba dei, ka nang pynjngai ïa ka jingïadei hapdeng jong ki bad ki khun haduh ba kim lah shuh ban ïa kynduh ha ka mynsiem jong ki.
Kumta ka la dei ka por ba ki kmie ki kpa ki dei ban ym buhrieh ïa ka jingtlot jong ki khun. Lada kim lah ban sneng bad ban pyni ïa ka lynti kaba dei katkum ka bor jong ki, ki dei ban pan jingïarap na ki bahaïing ne ki longsan, ki rangbah niam bad ki bun kum kita ki nong ai jingmut bad ki nongsneng nongkraw kiba lah ban ïarap (counsel) ïa ki khun jong ki na ka jingsniew kiba don sawdong jong ki bad ban ïaid ha ka lynti kaba bha. La ki wan na ka ïing kaba duk ne ba riewspah kam pher. Kaba kongsan eh ka dei ka jingïadei kaba jan hapdeng ka kmie u kpa bad ki khun, bad haba don kane ka jing-ïadei ba kynja mynsiem hapdeng ka kmie u kpa bad ki khun. Ki khun ki ioh ïa ka sneng ka kraw bad ki ïaid ha ki lynti ba la prat da ki kmie ki kpa kim donkam ïa ka jingïarap ki lok ki jor ne ki nong aibuit ba na bar namar bunsien kine ki ju leh na ka bynta ka jingmyntoi la jong. Ka kmie u kpa ruh ki ioh ïa ka jingkmen haba ki khun jong ki ki don barabor ka jingïadei kaba jan. ïa kum kine ki khun, ki bor ha nabar kim lah ban pynjot thala namar ba kine ki khun ki don la u pud ban jam.
Kumjuh ruh ki khun kiba jngai na ka mon ki kmie ki kpa, ki liat bunsien ha ki jingsniew ba har rukom namar ki buhrieh ïalade na ki kmie ki kpa kumba ki dei ki nongshun ba jan tam jong ki.Kim tip pat ba lait na ka kti jong ka kmie u kpa, ki long tang kum i khun jakai ba pynphai bad pynshad da ki riew shim kabu kiba don kyrhai ha ka imlang ka sahlang jong ngi.
Kumta ban long kiba bit ban long ka kmie bad u kpa kiba don ki khun kiba ki lah bad bsa miet sngi, to ïa shimti ïa ki khun kumba dei ka riti long kmie bad lada baroh ki kmie ki kpa ba duk ba riewspah, ha sor bad nongkyndong kim btin ïa ki khun baroh ar tylli ki kti nga nud ban ong ba ki khun khasi jong ngi kin ym long ki nongdih, kin ym long ki mraw jong ki nongkhaïi drug, nga ong ki mraw namar ba ia ka kyiad lah ban shet ha ri khasi hynrei ia u drug lah ban ioh na shabar u ïaid lyngba ki nong khaïi kiba heh haduh ki barit, kiba heh ki ioh ka commission kaba heh bad kiba rit ki kamai rit. Ki thep ha ki juti ha ki airbag ha khrum kali ha ki patlun bad kat haba don ka jaka ban buhrieh ki pynïaid haduh ban da poi ha kine ki mraw ha sor Shillong. Une u drug u rung ha ki skul bad college, u rung ha ki hostel bad ha ki kamra khreh kot jong ki khun ba la teh mraw.
Barabor ki kmie ki kpa haba ki khun ki la don ha ka rta 14 snem shalor, lane naduh Class VIII (class Eight) shaneng, ki la dei ban trei smat ban don barabor hajan jong ki khun, ym tang kum ki kmie ki kpa hynrei ka kamram kaba khia kum ki nong pahara, kin sa lah ban ioh ïa ki khun kiba tip briew tip Blei, ki khun ki ban pynphong pansngiat syntiew ia I mei I pa ba la kha la pun ïa ki.
Hynrei lada ym don ka jingïajan ha ka mynsiem bad ka dur baphuh samrkhie la kut ka kyrdan long kmie long kpa. Lada I mei I pa I don ha kamram shetja – I khun I rieh sha kamra thiah bad lada I leit shajan ban kren ban khana I khun I la mih na iing ban leit wad jaka shongkai bad ki lok sha jngai na ka mei u pa.Hap buhrieh na ki kur ki khana ki marjan marpa ïa ka pap ka sang ha kine ki khun ki leh. Hynrei ha ka pyrthei Digital mynta ym lah ban buhrieh ïa ka jingbha ne jingsniew. Kat nang buhrieh ha ïing katta nang paw shabar.
Ngim lah ban len ba ki don byllai kyrhai ki khun ba tip ïa ka duk ka suk jong I mei I pa kiba shisha bad tip briew tip blei hynrei ka jingbuddien bad jingsharai jong ka kmie u kpa ka pyllait im barabor na ki shang khawiah jong ka juk mynta kiba ap shrip ïa kiba lui lui bad ki bym tip ïa ka bha ka sniew, namar bunsien ki ju ngat kiba lui lui ha ka shrip ki nongkam sniew.
