U Nongsaiñ Hima, 2023
Ha kine ki sngi, ka jingshit bad jinglhop ka suiñ bneng ha Shillong bad kiwei ki bynta jong ka jylla ka la long shaba palat liam. Ha ka jingshisha, barabor, u slap u dei ban nang ther ha une u bnai Nailur. Tangba kaei kaba ngi mad ka long da khongpong. Ka Shillong, kaba dei kawei na kita ki ‘Hill Station’, kam ïahap satia ban mad ïa kaba kum kane ka jingshit bad jinglhop. Ka long pynban kaba buh jingtieng. Ha ka Sngi Saitjaiñ, ka jingshit ha Shillong ka la kot sha ka 25.9 Degree Celsius, ha Sohra ka long 28.7 Degree Celsius katba ha thaiñ Umïam ka la kot sha ka 31.6 Degree Celsius. Ka jingshit kam dei shuh tang ha ka por mynstep lane mynsngi, hynrei ka ïai bteng haduh ban da miet.Kaba kum kane ka jinglong ka suiñ bneng ngim pat ju kham mad ha Shillong wat la ngi kubur ba ka jingshit ka la nang kiew katba nang ïaid ki snem.
Kiba bun ki riewshemphang ki la pynpaw ba ka por kam long shuh ban dang ïa pynsuki ban shim ïa ki lad ki lynti ban ïada na ka jingshah ktah jur ha ka jingkylla ka suiñbneng bad ka jingkiew ha ka jingkhluit ka pyrthei. Ha u snem 2015 ha nongbah Paris, France, ka la don ka jingïalang bah ha kaba ki Ri ki la kular ban pynduna ïa ka jingpynkiew ïa ka jingkhluit ka pyrthei da hapoh 2 Degree bad ban trei na ka bynta ban pynhiar da ka 1.5 Degree, ban shim ïa ki lad ban ïada na ka jingshah ktah jur ha kine ki jingkylla bad kumjuh ruh ban bei tyngka na ka bynta ban poi sha ki thong ba la buh. Nalor kine, ki la don sa kiwei pat ki mat ki jura kiba ki Ri ki la ïamynjur ban leh khnang ban ïarap lang ha kane jingïakhun. Hynrei, ki riewshemphang ki la batai ba kiba bun na ki Ri ki khlem trei bha na ka bynta ban pynduna ïa ka jingkhluit ka snieh pyrthei da 1.5 Degree katba ka por ba la buh ban poi sha kane ka thong ka la jan kut.
Ym tang katta, wat ki nongrep ki shah ktah jur na kane ka jingkylla bad namarkata ka jingpynmih ïa ka bam ka sa ruh ka shah ktah lang. Kane ka long kaba ma shikatdei. Lada wan ka jingkyrduh bam bad ka um, ngim tip kaei ka ban jia. Ki don ki riewshemphang kiba la batai kham mynshwa ba ka Thma Bah III kan mih namar ka jingïaknieh ïa ka umbam umdih hapdeng ki pyrthei bapher-bapher. Kane ka lah ban long shisha namar kumba ka long mynta, ngi ïohi ïa ka jingrang tyrkhong ha kylleng. Khlem ka um bad ka bam, ym don jaka ïa u khun bynriew ha kane ka sla pyrthei. U briew u lah ban pahuh ha liang ka pisa, hynrei un leh aïu ïa ka spah ka phew lada ym lah ban thied shuh ïa ka um bad ka bam? Na ka por sha ka por, ki Ri ka pyrthei ki ju ïakynduh ban ïakren halor kumno ban pynduna ïa kane ka jingshah ktah na ka jingkylla ka suiñ bneng. Ki ju don ki rai kiba ki ïa shim. Hynrei haba ngi peit sani bha, kam don kano-kano ka jingpyntreikam kaba tyngeh ïa kita ki rai.
Ngim lah ban len ba ka jingshit ha Meghalaya ruh ka la nang kiew. Mynshwa, ki briew na ri thor ki ju smat ban wan kiew sha kane ka jylla ban lait na ka jingshit kyrang ha ka por lyiur. Hynrei mynta, wat lada kam pat da shit than kumba long sha ri thor, ngi ïohi ba kam long shuh kumba 30 snem mynshwa. Ka jingpyngngad ka Meghalaya ka long kaba la ïoh nam bad ka dei kawei na kita ki ‘Hill Station’ kiba ki briew ki ju smat ban wan shang kai pyngngad. Sngewsih ba kito ki por kin ym wanphai shuh. Ki khlaw ki la nang syllen, ka um ka la nang kyrduh, ki surok ki la nang khapngiah, ki shnong ki thaw ki la nang bun. Ka jingbun palat ki kali ha sor Shillong ruh ka pynkiew ïa ka jingkhluit jong ka suiñ bneng namar ka tdem ba ki pynmih. Na ka sngi sha ka sngi, ngi sakhi ïa ka dheng kali ha kylleng ka sor Shillong bad kane kam long satia ka dak kaba bha. Ngi ïa ud ïa nam ïa ka jingshit, hynrei ngim leh eiei pat ban pynduna ïa ka.
Ngi kynmaw ha ka por ba don ka khang dam. Ka lyer ka khuid, ki um ki wah ki khuid, bad ka don ka jingpyngngad. Wat la ka khang dam ka la wanrah ïa ka jingkordit kaba shyrkhei ïa baroh, hynrei ka mariang ka la ïoh lad pat ban pynkhie im ïalade hadien ba u khun bynriew u la leh sat da ki kam bapher-bapher. Ka mariang ka la lah ban khie lung biang sa shisien. Lehse kato ka dei ka jingbha ha ka por ba don ka jingkhang dam namar u khun bynriew u khlem ïoh lad ban leh sat ïa ka mei mariang.Ka mariang, kumba long ki briew, ka donkam ban shongthait bad ka dei ban ïoh lad ban pynkhie im biang ïalade. Lada ngi lehbeiñ lehkhoh ïa ka mei mariang, khlem pep ka jingtim kan wan kyrtoh kylla sha lade.Mynta ka shong sa ha ngi ki nongshong shnong kaei kaba ngin leh kum u synñiang ban pynduna ïa ka jingshah ktah na ka jingkylla ka suiñ bneng. Ka por kam ap ïano-ïano, bad ngin hap leh noh kloi hashwa ba ka kordit ka nang jur.
