Raphael Warjri
Kumta la sahteng noh shwa ka kam pynkhuid bad tang hadien shipor arpor la pluh ki lynter ki basa ba markhap bad kata ka jaka lehniam ba kyntang. Ha kata ka jingpluh ki basa la pait uwei na ki mawbynna ba jrong jwaiñ marwei hapdeng Ïewduh ha kata ka jaka lehniam ba kyntang. La ïathuh ba uta u mawbynna u jrong palat arphew pruh la jan kat u mawbynna bajrong tam ha Nartiang. Mar ïa sdang pyrem, ka Dorbar Hima ka la kynjoh ktien ïa ka sorkar bad Dorbar Dalariti (KHADC) bad mardor la hukum ban pynkhuid syndon phar ïa baroh ka sawdong sawkun jong kata ka jaka kyntang bad la paw pyrthei biang ki maw ba ju shong ki duhalia bad kiwei kiwei ki mawbynna sawdong kata ka jaka kyntang. Ha kata ka khep u Bah P Ripple Kyndiah, myntri sorkar jylla bad u Bah H S Shylla, Kher Rangbah (EM) Elaka jong ka Dorbar Thawaiñ Dalariti ki la leit jngoh ban jurip ïa ka jaka lehniam ha khlieh Ïewduh bad khmih lynter shaduh kawei pat ka jaka lehniam ha basa tympew. Hangta ha basa tympew ki dang don ki mawbynna niam ba dang sah haduh mynta mynne ha kaba ju pynlong ruh ïa ka shad niam ba ïadei bad ka Kñia Ïewduh. Kumta mar mar ka Dorbar Hima bad u Syiem Laborious Manik Syiem ki la hukum ban tei sa ka trep ïing lyngdoh ban buh ïa ki tiar ki tar ki tum ki tam ba ïadei bad ka lehniam Kñia Ïewduh. Naduh kata ka khep ka riti lehniam ka la phuh la phieng biang sa shisien haduh mynta mynne, hynrei ka jyrsieh bamsap bampong ha Ïewduh ym lah shuh ban jynrat bad ki dkhar ki lyngkien ki la shong skhem kum ki trai haduh mynta mynne.
Naduh shwa kata ka por, ki syiem bad dorbar Hima Mylliem ki la ngam ha ka jyrsieh jong ka bamsap bampong ba ki la klop na ki dkhar ki lyngkien kiba la thom naphang ban khaiï pateng hapdeng Ïewduh, katba ki khun ki hajar ki la shah kyndat sharud shakiar. Kaba phylla ka long ba ym tang ka Dorbar Hima, ki syiem bad myntri kiba don kti ha ki kam jyrsieh, hynrei don napdeng ki khun ki hajar bad ki sohshnong sohthaw kiba ioh bhah nongkynti ha Ïewduh ki la rhah bad khwan ban myntoi ïa lade shimet da kaba ïa sylla bad ki syiem ki myntri ba dei khmih. Ym tang katta, ki don ruh kiba kloi ban tehlok bad ki dkhar na ka bynta ban myntoi shimet ban ïa kaba ailad ïa la ki paradoh parasanam ba kin ioh bynta katkum ka hok. Ki don ki nongkhaiï trai ri traimuluk kiba la ioh bhah na kaba sdang ki la kam kynti noh ïa ki basa ha ïew bad ha ba kim lah shuh ban pyndonkam ki aiwai pateng noh lada dei sha ki paradoh parasnam lane sha ki dkhar, kumta ka long kumba iuhroit noh ïa kiba dei hok ki khun ki hajar kiba ym ioh shuh la ka hok wat lada dei ban ioh katkum ka riti. Nalor kata ka kynrum kynram bad jyrwit jyrwat ka la nang kynton namar ba ka Ïewduh ka don ha sor Shillong kumta la dei ban pynbiang salonsar ïa ki paradoh parasnam kiba dei ki sohshnong sohhima. Ka nongrim ba seng ïa ka Ïewduh ka dei ïa la ki khun ki hajar ha ka Hima Shyllong, ym ïa kiwei pat kiba na shabar jong ka Hima.Hadien pat ynda la phiah ïa ka Hima Shyllong sha ki artylli ki Hima Khyrim bad Hima Mylliem da ka sorkar Bilat, ka Ïewduh ka la hap noh ha ka iktiar jong ka Hima Mylliem. Nalor kata hadien ba la synshar ka sorkar Bilat bad ha kaba buddien da ka Sorkar India, ka nongbah Shillong ka la kdup ïa ka Ri Khasi Jaiñtia baroh kawei bad ka la dei ban jynsur da kaba kdup lang ïa baroh ki paradoh parasnam na kylleng ka jylla. Ha kane ka rukom ki paradoh parasnam na kylleng ki thaiñ ki la ioh bhah basa ha Ïewduh bad da kaba riehtngen ha kata ka nongrim ka la poi sha u pud ba la aibhah lang wat ïa ki dkhar ki lyngkien ruh.
Mynta ban pynbeit ïa kata ka sohkyrdot ka la shitom ym namar ba la dei ban kdup lang ïa ki paradoh parasnam na kylleng ka jylla, hynrei namar ba la marmlien ban suhbuit bad ki dkhar kiba lah ban pynbam klop tang ban ioh kabu ha ka khaiï pateng. Lada ki syiem Hima Mylliem bad ka dorbar ki bakhraw ka Hima ki sngur mynsiem ban shakri hok ïa la ki khun ki hajar, lane ban jynsur mynsiem ban kdup tang ïa la ki paradoh parasnam ha Ri Khasi katta ka la biang eh. Hynrei kaba la jyrsieh ka long ba ki dkhar ki la ioh kabu haduh katta ban khaiï ha Ïewduh, khlem da suitñiew shuh ïa ki trai ri traimuluk kiba la kynrei ban shong basa ha madan madiah. Ka jingshisha ka long ba ka Hima Mylliem ka la ngam jyllop ha ka jyrsieh ba ym lah shuh ban khie khlieh wat lada dei na kano kano ka iktiar ba bishar hok na ki Syiem Hima ne Dorbar ki Basan Bakhraw ka Hima kiba shlan ban pynim biang ïa ka nongrim jong ka riti ba seng ïew tang na ka bynta ki khun ki hajar. Ka nongrim ka dang ïeng katkum ka riti synshar ka Ri India ban kyndang lut phar ïa ki dkhar na Ïewduh, hynrei ka shong sa tang ha ka jingshlur bad khuid mynsiem kiba bat ïa ka iktiar ha ka Dorbar Hima bad u Syiem. Kata ka iktiar ka long katkum ka Khyrnit Bahynriew jong ka Riti Synshar Ka Ri India kaba ïadei ban pynneh pynsah bad ban ïada ïa ka hok tynrai katkum ki riti dustur Khasi.
