D H Kharkongor
U ‘riew madan un ïohi kyndiang ïa phi wei haba phi la kiew, kumba phi da angnud, kham halor ban ïa u. Te wei haba phi la long Khmat Shriew phin hap ban da husiar bha naba phin nym lah lait na ka jingïohi shynna, ka jingpoi peit thuh ne ka jingbishar thuh ka jong uba bun balang. Phin hap ban husiar bha nadong shadong bad ym tang ha ka liang ka riam ka beit lem bad ka ktien ka thylliej. Phin hap ban husiar bha naba uba wad daw wad dong um lait ban ïohdaw, kat ba un poi wat ban kynthoh pyrshah ruh de. Kaba katno tam kiba bishni ne kiba pihuiñ ïa phi, kiba ap kmang da kumno ba kin ioh lad wat ba kin biah pongrai lane ba kin pynthohbria ïa phi. ñiuma, lada dei ba bakla u ‘riewmadan.
Wei haba la long Khmat Shriew phin hap ban phikir, ha baroh ki liang, khnang ban nym ïoh daw mano-mano ruh. Kaba katno tam kiba bishni lane pihuiñ. Hap ban pyni ïa ka nuksa kaba bha bad ha baroh ki liang, kata, naduh ïa kiba dang kham lung ka kyrta tad haduh ïa kiba la kha miaw ka kyrta. Ka dei ïa phi ba phin pyni ïa ka nuksa kaba bha bad kampher la phi don hangno-hangno bad ruh badno-badno. Hap ban phikir badno phi don bad ha kum kano ka jait jaka phi ïa don ryngkat. Kam dei ïa phi, lem bad kiba ïa don ryngkat bad phi, ba phin ïa pynkheiñ pylleiñ-pylleiñ la ïa kano kano ruh ka kyndon jong kano-kano ruh ka Aiñ. Khyndai tylli ki jinglong ne ki jingmlien, ki jong phi, kiba bha bad kiba dei ban pyrto bad tang iwei i jingduna i barit eh pynban ka pyrthei kan ïalap ïariew lynter tait tang ïa ita iwei i jingduna ne i jingbakla i jong phi.
La phi thmu bad la phi pyrshang ruh de ïa kaba bha, kaba phi ngeit skhem ba ka dei kaba bha, pynban ym duh ki ban artatien ïa kata. Kaba katno tam lada jia ryng-khat ba kam long kumta kumba phi khmih lynti.Te kumta phin nym lait na ka jingshah kynnoh kynthoh ha ki katto ki katne, kaba katno tam na kiba bishni ne pihuiñ ïa phi. Da shisha phin nym lah ban pynshai ïa ki bym kwah ban pdiang ïa ka jingpynshai ka jong phi kumjuh kumba phin nym lah ban pynngeit ïa ki bym treh ban ngeit.
Hynrei ka jingshisha (Truth) kan ïaisah hi ka jingshisha wat lada baroh kim ngeit lane kim treh ban pdiang ïa ka. Kaba dei eh ruh (Right) kan ïaisah hi kaba dei eh wat lada baroh kim pdiang bad kim leh ïa ka. Kaba bakla (Wrong) lane ka bym dei pat ruh kan ïaisah hi kaba bakla lane ka bym dei wat lada baroh ki pynksan bad ki leh ki kam pynban ïa ka. Kawei na ki jinglong rangbah pat ruh ka dei ka jingkloi ban kubur ïa la ka jong ka jingduna ne jingbakla. Kaba kongsan ka dei ka jingbym pyrshang, da kano-kano ruh ka rukom, ban tyllep eitmiaw ïa ka. Haba la bakla dei ban pdiang ïa kano-kano ka jingpynsaja. Dei ban pynbeit ruh de ïa kata ka jingbakla.
Ngin ïa poi beit noh sha ka ‘Accident’ kaba ïadei kyrpang bad ka ‘kali’. Nga ruh nga kubur ba ka ‘Accident’ ka dei ka ‘Accident’. Ka dei kaei-kaei kaba jia kyndit kyndit khlem poi pyrkhat ne khmih lynti. Ka jingjia kaba ngim kwah ba kan jia, kaba lam bunsien bunsien ym tang sha ka jingjulor lem bad ka jingmynsaw hynrei wat shaduh ka jingduhnoh ïa ka mynsiem briew kaba kordor. Kaba kum kata kaei kaei kan jia lada ngim husiar ne phikir. Ka donkam namar kata ïa ka jingphikir ha baroh ki liang bad ruh da baroh lang. Te bunsien ka jingryngkang ryngkoh ne ka jingnohriat jong ka kali ka dei na ka rukom ñiah ïa ka kali bad ym eh tang na ka daw jong ka jing-thut jong ka kali. Ka jingleit tynrah ne syllad la ïa kane katai bad wat ka jingleit hap leit liat shane shatai ka dei ruh na ka rukom kaba u nongñiah u ñiah ïa ka kali. Ki don shibun ki daw ki dong ba bakla jur u nongñiah hynrei kiba kham kongsan ki dei ka jingñiah stet shaba palat pud ne ñiah sarong biej bad kaba kongsan tam ka dei ka jingñiah kaba wat haba la tangon tyngeh ki jingdih kiba pynbuaid. Kiba shiliang ka kti ha u ‘steering wheel’ bad shiliang pat de ha ka ‘jingdih pynbuaid’. Ka Kyiad ka dei kawei bad ka dei shisha ruh ka nongpynlehraiñ nongpynjah burom.
Haba iehnoh shwa ïa ki nongñiah ïa ki kali ar-shaka ba ngi da bun shisha ki nongñiah kali ki bym suitñiew ban pyndonkam ïa u ‘seat belt’. Kim suitñiew wat haba ki kali ka juk mynta ki ïai pynkynmaw ba dei ban da pyndonkam, kumba dei ka rukom, ïa u ‘seat belt’. Kiba bun ki dang ïai pyndonkam ruh de ïa ka ‘mobile phone’ wat hapdeng kaba ñiah ïa ka kali. Ki bym suitñiew ban wad ïa ka lad da kumno ba kin ïa kren ïa khana khlem da bat ha ka kti ïa ka ‘mobile phone’. Kiba kawei ka kti ka jong ki ka don ha u ‘steering wheel’ katba kawei pat de ha ka ‘mobile phone’. Kiba kham pynleit jingmut pynban sha ka jingïakren ïakhana bad ka ‘mobile phone’ ban ïa kaba pynleit jingmut ha kaba ñiah phikir ïa ka kali. Kiba nalor kata ki dang pynbunkam ïaladesa ha kaba wad kyrpang ïa ki jingrwai ba kin tem ban sngap katba ki dang ñiah ïa la ka kali. Hynrei kaba kham sngewlynngoh ka long ba wat kiba ïashong kali lang ruh kim sngewpher eiei ruh em ïa kiba kum kitei ki jingleh ki jong u nongñiah kali. Ngi dang bun shisha ki bym tip kaei kata ka ‘driving etiquette’. Hap ban ïa husiarlang naba shishien ka sngi ïoh ngat plak khlem lait.
