D. H. Kharkongor
Te katba kita kiwei ki ong ba ka por ka dang kloi than eh ba ngin lah ban ithuh lypa mano, napdeng kine ki kyrtong ki ban ïa aireng, u ban sa jop ha kane ka Lok Sabha Election ka ban sa long shen, ha ka 19th ka jong u ïaiong 2024, ba kiwei pat de ki lah da dep lypa ban rai ïano kin kyrshan bad mano namar kata ita i ban sa jop suk. Nga ruh nga shem kumta kum ki kat ban kubur bad kiba uba bun balang hi te u lah dep lypa ban rai shkem naduh kane ka snem kaba la dep ïa kano napdeng kine ki seng saiñ pyrthei ne ïano ba kin kyrshanskhem triang ne ba kin pynjop donburom kum uta u MP sha ka Lok Sabha,na kane ka Shillong Parliamentary Constituency. Kaba sah mynta ïa ki ka long tang ba kin shu pynskhem beit triang ïa la ka jong ka rai ka jong ki ha katei ka tarik.
Ym lah ruh khlem da ïaroh ïa ka TMC halor ka jingsngewthuh ka jong ka ba kam don jingmut ïa kaba kan sei kyrtong, na ka bynta ban pynmih madan, na kane ka Shillong Parliamentary Constituency. Ym sngewphylla hi ruh ba balei ba ka seng saiñ pyrthei TMC bad ka seng saiñ pyrthei INC kim lah ban ïa poi ha ka jingïasngewthuh jingmut kat ban ïa sei madan da u kyrtong uba ki ïa mon lang. Ngin nym ïa kren ei ei ruh em shaphang ka seng saiñ pyrthei PDF naba kam don jingmyntoi ei ei ruh em. Nga ngeit ka long kumta hi ruh bad ka seng saiñ pyrthei HSPDP. Ngin nym ïa kren ei ei wat ia ka seng saiñ pyrthei BJP hi ruh wei ba haduh mynta mynne, bad ha kaba ïadei bad kane ka jylla ka jong ngi, kam banse ban dang ïai buhrieh ïa la ka jong ka rong ka rup kaba shisha ka jong ka ha ka durbula kaba dei kane kawei pat de ka seng saiñ pyrthei. Ka seng saiñ pythei kaba ngim da donkam ban dang ïajer kyrteng. Ngin nym ïa kren ei ei hi ruh wat ïa katai ka Tura Parliamentary Constituency hynrei ngin ïa poi beit noh sha ka phang jong kane ka taïew.
Haba poi beit noh ha ka phang ba ka long kaei-kaei kaba sngewtynnad ban ïohsngew ne tip ba ka ‘Varun Beverages Ltd’ ka la ïoh pdiang syndon na ka kti ka jong u Conrad, uba dei u Myntri Rangbahduh jong ka jylla Meghalaya ka jong ngi, ïa ka jaka ka puta na ka bynta ba kan seng ïa la ka jong ka ‘Industrial Unit’ ne ‘Manufacturing Plant’, kaba dei ka karkhana pynmih jingdih, hangtai ha Mendipathar Industrial Growth Center, Resubelpara, kaba ha North Garo Hills District. Ka Varun Beverages Ltd ka dei kata ka ‘franchise’ jong ka Pepsi Co, kaba dei ka karkhana kaba la pawnam bha, kaba pynmih ïa ki jingdih pynbyrngia ki bapher bapher, ïa kiba la tip kum kita ki ‘carbonated soft drinks’ bad ruh ki ‘non – carbonated beverages’. Ki katto-katne napdeng kita ki jingdih kiba kan pynmih kin dei kiba kan saiñ kyrpang na ki soh ki pai. Ki kato katne na ki jingdih kiba ka Varun Beverages Ltd kan pynmih kyrpang,na ka bynta ka Pepsi Co, ha kata ka karkhana kaba hangtai ha Ri Lum Garo, kin dei ka Pepsi, ka Pepsi Black, ka Sting bad ka Miranda Orange.
Te wei ba kin don ki jingdih pynbyrngia kiba yn saiñ kyrpang na ki soh ki pai ba sanud ban ong ba kan sa phaikhmat kyrpang sha ki soh ki pai kiba khamkynsai jong ka Ri Lum Garo. Lah namar kata ban ong ba kita kin sa dei u Sohtrun, u soh Niamtra, u soh Manir lem bad ka Kait. Lah ruh ban ong ba kata ka karkhana kan sa long ka jingmyntoi kaba khraw bha, khamtam eh ha ka liang ka ioh ka kot, ïa ki nongrep soh- rep pai jong ka Ri Lum Garo. Kan sa dei ruh ka lad ioh kamai kajih, da ki rukom kiba bun, ïa kiba bun, khamtam eh ïa ki trai shnong jong katei ka North Garo Hills District. Te hato dang donkam ban da batai bniah kiei kita ki lad kamai kajih kiba katei ka karkhana kan sapli lad plilynti ?
U Kamlesh Jain, uba dei u Executive Director bad ruh u CEO jong ka Varun Beverages Ltd u ïathuh ba katei ka karkhana pynmih jingdih ka don ïa ka thong ba kan pynmih, ha man la ka minit treikam ka jong ka, haduh 1200 bilor ki jingdih. Hana ka Varun Beveraages Ltd ka la mang lypa ïa ka tyngka kaba haduh 158 Crores na ka bynta katei ka karkhana pynmih jingdihpynbyrngia. Ka da buh ruh ïa ka thong ba ïa kata ka karkhana pynmih jingdih ka jong ka yn pyndep tang hapoh 12 bnai.
Ha shwa ba ngin ïakut noh bad ha kaba ïadei kyrpang bad ka kam seng karkhana to shah ïa nga ba ngan pashat ïa ine iwei i symboh pyrkhat. Man la ki karkhana ne ki ‘Industrial ne ki Manufacturing Firms’ ki da thew ki da woh bha bin-pa-bin hangno ba kin seng ne ‘locate’ ïa la ki karkhana. Kin hap ban leh kumta wei ba kam long kaba suk ia ki ba kin kynriah biang noh ne seng thymmai biang noh shawei pat. ñiuma, ki ju thew ki ju woh bha ne pynshong nongrim bha ïa ka jaka kaba don kyrhai ïa ki ‘raw materials’, kiba kan donkam kyrpang, kata hadien kaba ki lah ïoh ïa ka buit treikam kaba kynsai (technology); ka jingpahuh bad ka jinglong ba thikna jong ka bor ding iliktrik ne kiwei pat ki bor (Motive Power) da kaba kin pynïaid ne kin pyntyllun ïa ki kor ne ki ‘machineries’ ki jong ki; ka jingdon kyrhai lem bad ka jingthikna jong ka um; ka jingjan bad ka jingsuk jong ka lad ka lynti (Railway ne Waterway) da kaba kin kit kin bah ne kin rah kin rong (Transportation) la ïa ki ‘raw materials’ ne ïa ki ‘finished goods’ ki jong ki; ka jinglah ban ïoh ïa ki nongtrei kiba thikna (Manpower) bad ruh kiba ha la ka jong ka jong ka jingtbit. Hynrei ha kaba kut kita baroh kin long lehnohei lada kin hap pat ban seng ha ka jaka kaba ka imlang ka sahlang (community), kaba sawdong ïa ki, pat de ka dei kaba dang khim than eh naduh ha ka pyrkhat ka pyrdaiñ ka jong ka tad haduh ha ka mynsiem ruh de. Kum ban shu ong noh ka imlang ka sahlang kaba tang ka wad daw ka wad dong. Ka imlang ka shalang kaba tang pher tiak kan pynthut syndon hi ruh ïa ka, khah shi khah da kumne bad da kumtai. Te sa puson hi phi tang kiba kumno ki ban treh ban seng kam seng jam ne seng karkhana ha kaba kum kata ka jait imlang sahlang. Ka imlang sahlang kaba shu im sngi tang ban ‘dawa mardor’ bad tang ban ‘pyrshah jur’.
