Thret! Ïuh Tdong Bseiñ

Hapdeng kita ki rangbah la don kiba dei na ki balang bapher bapher kynthup ruh kiba dang dei na ka niam tynrai.

Raphael Warjri

Hadien sawphew hynriew snem ruh dang jar jar na ki paidbynriew Khasi tang ban shu poi pyrkhat kynmaw ïa u Sohpetbneng, khlem da ïa bishar ïa ka ban phikir ïa ki mawduwan bad mawbynna. Ym tip na kano ka daw ba ym don mano mano ruh ban shat jingmut shaphang ka ban kynmaw ïa u Lum Sohpetbneng, ban sumar sukher ïa ka duwan bad ki mawbynna haduh ka snem 1981, lait noh tang u Fr Sngi bad la ka kynhun. Jar la katta kaei kaba u Fr Sngi u la leh ha kata ka khep ban pynlong da ka ainguh aidem blei katkum ka rukom jong ka Balang Katholik, ka la pynkyndit bynriew ïa ki paidbynriew Khasi salonsar. Don na ki parabangeit Katholik kiba la sarong ba ki dei ki Khasi ba nyng-kong ban nguh ban dem blei ha duwan Sohpetbneng, hynrei kiwei kiwei te ki khoh-ñioh bad sa kiwei kiwei ki parabangeit balang Khristan ruh kim pdiang ïa kata. Ki paidbynriew Khasi na ka niam tynrai lei lei ki da pyrshah tyngeh bad bitar ïa u Fr Sngi. Hynrei kaba lyngngoh pat ka long ba na ka liang jong kita kiba shla ka la shu jem jai jai ha ka jingïaid ka por haduh ba la sdang shna da ka ïingmane Katholik ha kliar Lum Sohpetbneng. Kane ka kam ka la poi sha ki tyndong shkor jong u Ma R Tokin Rymbai (BKDB) bad ka la don ka jingïakren bad u Fr Sngi, haduh ba la pynbeit ban sangeh noh ïa kaba shna ïingmane bad ban aiti noh sha ka Raij Mawbuh kum ki trai raij ban pynbiang noh da kumwei. Hadien kata la don katto katne ki riew rangbah kiba la ïa kynduh lang ban pyrkhat sani ïa kane ka kam kaba kynthup lang ïa u Fr Sngi, Ma Tokin ryngkat katto katne ki rangbah ba sngewkhia ïa kane ka kam jong ka jaitbynriew. Hapdeng kita ki rangbah la don kiba dei na ki balang bapher bapher kynthup ruh kiba dang dei na ka niam tynrai. Uwei na kita ki rangbah ba la shimti ha lade shimet ban thaw lynti na ka bynta ban pynneh pynsah, pynphuh pynphieng ïa u Lum Sohpetbneng, dei u Bah Sumar Sing Sawian. Ka jingpynkhreh ïa ki kam ki jam ka la nang skhem shuh shuh haba ka Seng Khasi Kmie ka la shimti ban pynkup ïa u Bah Sumar Sing Sawian kum u khliehduh ban pynbit pynbiang ïa ka kam bad la pashat jingmut ha ka kynhun longsan Lum Sohpetbneng ban pynlong da ka jingkiew pynehrngiew na tbian lynti bah ha phud ka pung Umiam shaduh sha kliar duwan u Lum Sohpetbneng. Ka ïaid riewblei ki paid riewngeit ka niam tynrai Khasi ka la sdang naduh u snem 2000, hadien khyndai snem ba la shah dumok u Fr Sngi, uba la iohi paw maïan bad prat lynti shitrhem naduh hynriewphew san snem mynshwa.

Da lei lei ym lah long ba u Fr Sngi lyngba ka balang Katholik ban kam halade ïa u Sohpetbneng haba ki paidbynriew Khasi ki don na ki ba byllai ki tynrai jingngeit niam.Kumta ka long kaba shongñia bad shonghok ba ka Seng Khasi Kmie ka dei ban ïeng rangbah ban shim ka jingkitkhlieh ïa la ki paidbynriew Khasi salonsar na ka bynta ban pynneh pynsah ïa ki riti dustur bad ka niam ka rukom Khasi ba tynrai, khamtam lei lei ha kaba ïadei bad u Lum Sohpetbneng. Ka lah ban long ba la thoh ba ka Meihukum bad u Thawkur, ki blei ki dken, ki ryngkew basa ki la ibit ibiang ban shimti ka Seng Khasi, wat lada lah dier ka por makna haduh palat shiteng spahsnem. Lehse kiei kiei ki la kup katkum ka shat ka kheiñ, ka kñia ka khriam ba ka kiew pynehrngiew sha duwan Sohpetbneng ka la nang phuh nang phieng bad ka la nang khraw shuh shuh katba dang ïaid ki snem. Kaba pynkhreh ïa ka niam ka rukom ka ju sdang na Law Nongthroh ha kjat lum Sohpetbneng, nangta ka nguh ka dem blei ha u ryngkew Mawbuh ha ranab lum Sohpetbneng da ki longsan mansan ba la pynkup bor pynkup iktiar ban lehniam lehrukom.

Ki longsan mansan jong ka Raij Mawbuh ki dei ki saw basan na ka kur  Rangslang, Shylla, Manar bad Shadap, ryngkat u syiem u kmie na ka kur Nongrim.  Shitaiew hadien kane ka jingleh niam, sa pynlong ka kiew ehrngiew ki paidbah jong ka niam tynrai Khasi, ha kaba ym tang ki Khasi kiba shim bynta, hynrei ki dkhar ki lyngkien bad ki riewshang suwari na kylleng ka pyrthei ki wan ban sakhi ïa kane ka ïaid riewblei ba shisien shisnem naduh u snem 2000 haduh mynta mynne. Ka long ka donkam ba ki paidbynriew Khasi ki dei ban tip janai ïa ka khanatang jong u Lum Sohpetbneng bad ïa ki khanamynnor kiba jia bad iai jia ha Ri Khasi na kawei ka por sha kawei pat. Lada ki paidbyllien na kylleng ka pyrthei ki wan ban sakhi bad wad jingtip ïa ka tynrai jong ka longbynriew manbynriew katkum ka pyrkhat Khasi, katno tam lei lei ïa la ki paradoh parasnam lajong. Lait na ka bynta ban shimti ïa ka kam niam ha u Lum Sohpetbneng, ka don sa ka jingtip ba bniah janai shaphang ki saw dorbar blei kiba dei ban hiar pateng ha ki paidbynriew Khasi. Kawei na kiba kongsan ha kata ka saw dorbar blei ka long ha kaba ïadei bad u Sohpetbneng kaba dei artat ka Dorbar Blei ba nyngkong. Hadien ba la kha ka Meiramew ïa ki sanbormaïa- ka Sngi, u Bnai, ka Lyer, ka Um, ka Ding, la shylluit, la seilung, la long la man, la san la mer, la ih la ïaw ki jynthung jyntep, ki wieh ki ksaiñ, ki khñiang ki ksiah, ki dohkha dohpnat, ki sim ki doh, ki mrad ki mreng, hynrei ym don ba sumar sukher, ba ri ba dup ïa kita baroh, haduh ban da phah da ki khunbynriew.