Kim dei ban tei pap ïa ngi

Ngam sngewphylla ïa ka jingangud ka jong ka (AIGU) ban ïai pynneh pynsah ïa ka Meghalaya State Reservation Policy - 1972, thik kumba ka long.

D. H. Kharkongor

Ka All India Garo Union (AIGU) ka lah phah ne pynpoi, sha ka ‘Expert Committee’, ïa la ka dorkhas kaba ai jingmut halor ka Meghalaya State Reservation Policy -1972. Ka da ban jur, ha kata ka dorkhas jingai jingmut ka jong ka, ba dei ban pynneh pynsah ïa ka bhah thungkam thungjam kumjuh kumba naduh mynnyngkong ka sngi. Ka da kyrpad ruh de ba da lei lei ruh em ym dei ban pynbeit thymmai lane pynkylla, da kano kano ruh ka rukom, ïa ka Meghalaya State Reservation Policy -1972. Ym dei ban pynkylla ïa ka na kaba ka long, naba kan ktah jur bha ïa ka jingsngew ka jong ki, kum ki jaitbynriew A’chik ne Garo. Ki da mana ruh ba kano kano ka jingpynkylla kan pynmong pynsngewsih ïa ki kum ka jaitbynriew A’chik. Ka kam ka ban lam syndon shaduh u pud jong ka jingïakhih (riot) kaba jur. Ka AIGU, ka da nam ba ka Meghalaya State Reservation Policy -1972 ka biang eh kumne kumba ka long haduh mynta mynne, naba kam shym la noh shiliang la shano shano ruh. Hana ka jingdawa ban pynkylla ïa ka Meghalaya State Reservation Policy ka dei ka buit sianti ka jong ki riew sianti (shenanigans) ba buiad bor, kiba na kawei ka seng saiñ pyrthei (political party) jong kane ka jylla Meghalaya ka jong ngi.

Ngam sngewphylla ïa ka jingangud ka jong ka (AIGU) ban ïai pynneh pynsah ïa ka Meghalaya State Reservation Policy – 1972, thik kumba ka long. Kaba nga sngewphylla ka dei ka jingsngewthuh ka jong kiba kam don kano kano ruh ka jingnoh shi-liang ha ka State Reservation Policy – 1972. Kaba kham sngewphylla ka dei ka jingngeit ka jong kiba kano kano ka jingpynkylla, khlem pep, kan sa wanrah ïa ka jingïaleh ne ïa ka jingïakhih paitbah ne ïa ka ‘riot’, ka ban ktah jur bha ïa ka jingïalong kawei hapdeng ki Khasi bad ki A’chik, ka ban ktah syndon plak ïa ka shongsuk  ka shongsaiñ kaba hangne ha ka jylla Meghalaya ka jong ngi.

Ngam sngewphylla ïa ka jingïaroh ka jong ka (AIGU) ïa ka Meghalaya State Reservation Policy -1972, kaba katno tam ïa ka jingangnud ka jong ka ban dang ïai pynneh pynsah ïa ka thik kumba ka long, naduh myngkong ka sngi. Ngam sngewphylla wei ba uba ithuh shai ba u ïoh ïa u doh kyndang uba kham jrong bad ruh ïa ki dkhot doh kiba kham heh, ban ïa u jong kiwei kiwei pat de, un nym kwah da lei lei ruh em ban duh noh ïa kat kata ka kabu. Un nym kubur ba u doh kyndang u jong kiwei u kham lyngkot bad ba ki dkhot doh kiba don ha uta u kyndang ruh ki khamrit, ban ïa u dohkyndang u jong u. Un nym treh bad un nym shah ïano ïano ruh ban loit bad weng noh ïa ki katto katne ki dkhot doh na uta u kyndang u jong u, khang ba un ïa ryngkat lem noh bad u kyndang u jong kita kiwei. Ngam sngewphylla lada un thut un phoi bad un thaw kynroi lada yn don mano-mano kiba thmu ban leh kumta.

Ha kaba ïadei beit thik bad kane ka jylla Meghalaya ka jong ngi ba ka Ri Lum Garo ka don tang 24 tylli ki Assembly Constituency, ynda haba ïa nujor bad ka Ri Lum Khasi – Jaiñtia kaba don haduh 36 tylli ki Assembly Constituency. Ka dei ruh ka jingshisha ba ka kham heh ka kham ïar ka Ri Lum Khasi – Jaiñtia ban ïa ka RiLum Garo. Ka dei ruh ka jingshisha ba naduh nyngkong ka sngi ngi kham bun paid ma ngi ki Khasi-Jaiñtia ban ïa ki A’chik. Wat kumne mynta ruh u paid Khasi – Jaiñtia um duna ïa ka 14 lak ngut katba u paid A’chik ne Garo pat de un pat kot wat tang 09 lak ngut. Kat kum kane ka jingshisha ba ka Meghalaya Stare Reservation Policy -1972 ka lah bakla jur ba kumta ka shongnia ban pynbeit thymmai noh ïa ka (Meghalaya State Reservation Policy -1972), kat kum ka jingheh paid. 

Te hato kam shongnia ban khate noh na uta, uba naduh nyngkong ka sngi u la kum ïoh tam, na ka bynta ban mang pynïaryngkat lem noh bad uta, uba naduh nyng-kong ka sngi u la kum ïoh kham duna ? Hangno kata ka jingïaryngkat lada ym mang 40 Kilo u khaw ïa ka longing u A’chik kaba don tang 9 ngut ki dkhot bad ruh 40 Kilo u khaw ïa ka longïing ka jong u Khasi-Jaiñtia uba don haduh 14 ngut ki dkhot? ñiuma to yn ïeh ba ka longïing ka jong u A’chik kan ïai ïoh ïa ka 40 Kilo hynrei ïa ka longïing ka jong u Khasi- Jaiñtia te lah dei ban kyntiew lem noh, la kumno kumno, sha ka 48 Kilo lada ym eh haduh ka 50 Kilo.

Te hato ka dei ka pap ka jong u Khasi-Jaiñtia ba ki A’chik kim shym lah ban pyndonkam ïa uta u Khaw uba 40 kilo, ïa uba la mangkyrpang ïa ki? Kam shongñia ïa ki A’chik ba kin ud kin nam ba ki dang sahdien haduh mynta mynne bad ruh ha baroh ki liang. Kam shongnia wei ba ki ïoh ka lad, kumba ioh ma ngi, ba kin jied laitluid ïa la ki jong ki nongmihkhmat, kiba dei hi ruh ki jaitbynriew A’chik. Halor kata ka jingshahdien ka jong kiba kim don hok bad kam shongnia ba kin kynnoh kynthoh ïa ngi u paid Khasi-Jaiñtia lem bad ïa ki nongmihkhmat ki jong ngi. Kim dei ban tei iap ïa ngi hynrei ki dei ban kynnoh kynthoh ïalade bad ïa la ki jong ki nongmihkhmat, ïa kiba ki hi ki da jied laitluid kat kum la ka mon sngewbha ka jong ki hi. Ki dei ban kynnoh kynthoh ïa la ki jong ki 24 ngut, ki nongmihkhmat. Kim don hok ban kynnoh kynthoh ïa ngi naba wat u Myntri Rangbahduh uba nyngkong nyngshap eh ruh u dei u A’chik u jong ki, u Captain Williamson A Sangma. Une uba mynta ruh, u Conrad K Sangma, u dei hi u A’chik. Wat uba ha shuwa ïa une uba mynta ruh u dei hi u A’chik, u Mukul Sangma. Ym tang kumta hynrei baroh ki MP na ka Tura Lok Sabha Parliamentary Constituency, ki dei ki A’chik.

Te hato kam kham bha pynban ïa ki AIGU ba kin dawa, da kawei ka sur, na ka Sorkar India, ba kin ïoh beit noh ïa la ka jong ka jylla lajong, ka ‘Garo State’ kaba kin pyniaid ruh ïa ka kat kum la ka jingstad, ka jingshemphang bad ka jinglah ka jong ki? Ka ‘Garo State’ kaba kin ïa mang kyrpang syndon, ïa ka bhah ïoh kam ïoh jam na ka bynta la ki jong ki A’chik, haduh 90%, kata lada ka Aiñ ka shah. Te hato ka Meghalaya State Reservation Policy -1972 kam dei ka daw kaba biang tam eh ba ma ngi bad ma ki yn ïa ïaid beit noh la ka lynti lynti, kumba long uta u Lot bad uta u Abraham?