U Nongsaiñ Hima, 2021
Ka jingkren jong u Myntri Rangbah, Conrad K. Sangma, ha Manipur ha ka 28 tarik Nohprah, 2021, ba ki samla ka Thaiñ Shatei Lam Mihngi khamtam ki ‘riewlum kim dei ban buh jingmut, hynrei ban mih na ka rukom pyrkhat haba ïadei bad ka jingïoh bhah ban ïakhun bad kiwei-kiwei ki bynta jong ka pyrthei, ka long kaba suk bha ban kren. Ka jingai bhah ïa ki riewlum lane kata ka ‘Reservation Policy’ ka dei kaba donkam na ka bynta ki samla jong ngi namar kiba bun kim dei kiba wan na ki longïing longsem kiba dap spah dap phew. Kiba wan na ki longïing kiba riewspah, kim donkam satia ïa ka ‘Reservation Policy’ namar kin ym trei ha ki kam sorkar. Na ka bynta jong ki, ka la dap la biang pura wat ban shu shong ïing baroh shi lynter jingim khlem da trei da ktah. Hynrei kiba kum kita ki don tang khyndiat ngut. Ngi hap ban pyrkhat ïa uba bun.
Ka thaiñ ka dang long kaba sahdien, bad ka bym pat ïahap kyrdan eiei bad kiwei pat. Kan dang shimpor da ki snem ba ngin ïakot kyrdan bad kiwei. Katba ngim pat lah ban ïakot rynïeng, ngi dang donkam ïa ka ‘Reservation Policy’ namar ka ïarap ïa ki samla riewlum ban ïoh bsuh khlieh ha ki kam sorkar. Lada ym don sa kane, ngi la jah kyrteng syndon na ki shlem treikam jong ka sorkar namar ki don tang khyndiat kiba kot bor bad jabieng ban ïakhun bad kiwei kiba la kham kiew shaphrang. Lada u Conrad u ong pynban – To, na ka bynta kito kiba la biang ka ïoh ka kot, ynnai ïa pyndonkam shuh ïa ka ‘Reservation Policy’ ban ïoh kam sorkar khnang ban ailad ïa kiwei kiba dang tlot ba kin ïa ïoh ïa ka bhah – tharai kiba bun na ngi, ngin pdiang sngewbha. Ailad ïa kiba tlot ha ka bor kamai ban pyndonkam ïa kane ka ‘Policy’ khnang ba kin kiew lem shaphrang. Ïa kiba la don la em, keiñ shwa.
Ngi dei ban kynmaw ba tang khyndiat ngut kiba dei ki riewlum kiba la pyndep ïa ki eksamin UPSC ban ïoh rung sha ka IAS, IPS, IFS bad kiwei khlem da pyndonkam ïa katei ka ‘Reservation Policy’ lane kumba ki ong, ki ïakhun beit da ka ‘Open Category’ namar ki la kot jabieng bad bor pyrkhat ban ïaleh. Lada khlem don ka ‘Reservation Policy’ ha ka jingthung kam IAS, IPS, IFS ter-ter, ngi tharai kin duna bha ki riewlum ki ban poi sha kine ki kyrdan bakhraw. Hynrei ngi dang duna palat ïa kiba kum kita ki proh jabieng kiba lah ban ïakhun da ka ‘Open Category’ bad ban ïoh long IAS, IPS, IFS bad kiwei.
U Myntri Rangbah ka Meghalaya u dei ruh ban sngewthuh ba ki dang don bun ki jaitbynriew kiba dawa na ka Sorkar Pdeng ban ithuh noh ïa ki kum kita ki riewlum ne Scheduled Tribe. Ki sngewthuh ïa ka jingïohnong lada ki ïoh jingithuh kum ki riewlum, bad ki la mad ïa ki jingeh haba ki ïakhun bad kiwei pat ha ka ‘Open Category’. Lada kiwei ki bym pat ïoh ki kwah ban ïoh, sa kito kiba la dep ïoh, kin ieh shano namar ka dang don ka jingdonkam. Sa tang lada ym don kam shuh ha ki shlem sorkar lane ka sorkar kam don kam shuh da ki briew ban trei, hangta lah ban pyndam syndon ïa kane ka ‘Reservation Policy’. Hynrei katba dang don kam da ki briew ban trei ha kane ka Ri ka baïar, kane ka ‘Policy’ ruh ka dang dei ban neh namar ki ïohlad ki riewlum ban rung kam.
U Conrad, lada u nud, u dei ban pynkylla shwa ïa kane ka ‘Reservation Policy’ ha Meghalaya kaba la don mynta la jan 50 snem. Kumba ka long mynta, ka bhah ai kam ai jam ba 40% na ka bynta ki riewlum Garo bad 40% ïa ki Khasi-Jaiñtia ka la noh shiliang palat. Ki Khasi-Jaiñtia ki duh lad wat lada ki la biang nadong-shadong tang namar ba la khim palat kane ka 40%. Ïa kane, ki seng saiñpyrthei kiba don ha ka sorkar MDA kim nud ban ïakren lane kim nud ban pynbor ïa u Myntri Rangbah ban pynkylla khnang ba ka pyrla kan ym noh shiliang palat. Ka la dei ka por ban ïapynbor ïa kito kiba don ha ka Kynhun Myntri (Cabinet) ba kin rah ïa kane ka mat hapoh ka jingïalang ka Kynhun Myntri. Ngim dei ba ngi isih jaitbynriew (Communal), hynrei ngi kwah ban don ka jingïabiang lang na ka bynta baroh. Bad u Conrad, lada u nud, u dei ban wanrah ïa ka jingpynkhuid ha baroh ki shlem treikam ka sorkar khnang ba ka jingpynrung kam kan long kaba shai bad ka bym shah liang ïano ïano.