D. H. Kharkongor
Ka por ka ïaidsted thir thir naba ngi lah da rung sha ka taiew kabalai ka jong u Nailar. Sa tang shitaiew, ngin sa rung sa sha u Nailur, u bnai uba khyndai. Ngam tip hok balei ba ki jer kyrpang ïa u da ka kyrteng Nailur, haba u dei u bnai ba u ‘kba’ u lah dep ïeng ha man ki lyng-kha pyntha bad ym u bnai ba baroh baroh ki dang ïa bunkam ha kaba ‘lur’ ïa ka lyng kha. La nang Ithuh ba ka Lyiur kan sa khreh ban leit phai biang noh, ba kumta ka aiom Synrai pat ruh kam shlem shuh. Hateng hateng nga lah iohsngew ïa ka sur jingpynkhreh jong ka ‘ñiangkongwieng’. Ka long ruh kumta ïa ki ‘rawon’, kiba lah shu ap kmang tang lano ba kin ioh ban ïa leit hiar noh sha ki um ki wah, kiba ki ju ieit thoin thoin. Ki um ki wah ki ban sasngur bad tuid jem biang jai. Khamtam sha ki thwei ba shong rieh ki dohkha dohpnat. Ki rawon kiba shisha bad kiba ka ‘khwaipung’ ka dei tang ka lad ka kabu ba kin lait na ka jingbtai. ïa ki rawon khwai pung pat de ka Synrai kan dei ka aiom ba kin ïa phaikhmat biang noh sa sha ki pung dohkha jong ka Asom ne ka Assam, naba la kham duna ka jingshit kyrang bad ka jinglhop.Tangba shano ba ki jong ngi kim poi, naba kim bynnud ban pynlut pynsep, ka kattno kattno ruh.ïa ka khwai te kim bynnud ïa ka lut ka sep, kim ju kyrduh hynrei ki pahuh ki pahai.
Kumba nga ong, ha ka ‘khwai dohkha’ te baroh baroh u dei uba pahuh pahai bad ym uba kyrduh ne uba duna ka ioh ka kot. Wei ba lah brai ba ïa ka ‘khwai’te ym ju bynnud tad haduh ka por bad ka bor. Na ka bynta ka khwai ki kloi ba iehlut phar. Ki kloi ban ïengjoit bad ïehnoh jyndat wat ïa la ki kam ki jam. Ki kloi ban duh wat ïa la ka kamai kajih ne ki kloi ban duh noh wat ïa ka dor jong ka bylla shisngi. Ym tang kumta hynrei ki kloi wat ban pynsepei noh ïa kaba ki lah bylla haduh arsngi laisngi. Kum ban shu ong noh ki kloi ban duh noh ym tang ïa kaba ki lah ban ioh hynrei wat ïa kaba ki lah kynshew.
Ym don uba kyrduh ynda haba kum bishar sa ïa ki tiar khwai ne ki ‘fishing gears’, kata, naduh ki ‘fishing rod’ ne ki rwiang khwai tad haduh ki ‘fishing reel’ lem bad u ‘fishing line’ ne u ksaikhwai, khlem da klet ruh ïa ki ‘fishing hook’ ne ki nar khwai kiba har rukom. Kaba katno tam ynda haba tip sa ïa dor ka jong ki ‘fishing baits’ ne ki jingbam ki ban bsapynngop ïa ki dohkha. Ki ‘fishing baits’ kiba haduh arjait laijait, kata, naduh ki ban ber ne pynngam khnang ban pah pynbyrngia ïa ki dohkha tad haduh ki ban sop ïa u narkhwai. Hana ki don ki ‘rawon’ ki bym hun ban pyndonkam da kiwei kiwei pat lait na kiba da ‘kynsai tam duh’.
Kum poi pyrkhat ba lada ki ‘lah’ haduh katta kata ïa ki tiar ‘khwaidohkha’ te kaba katno tam ïa ki jingdonkam kiba kongsan tam eh, kiba man la ka sngi, jong ki ‘khun ki kti’ ki jong ki ne jong ka ïing ka sem ka jong ki hi baroh kawei. Kaba katno tam ynda haba poi ban pynshong nongrim shwa tang ïa ka bam kaba man la ka sngi. Ym artatien ba ki lah ban pynbiangia la ki jong ki khun ki kti, man la ka sngi, da ka ‘well balance nutritional diet’. Lada kim bynnud ban pynlut pynsep na ka bynta ki dohkha, kiba hapoh um, kaba kim pat ju ithuh ithaw ne ïashem ïakynduh mynno mynno ruh, te kaba katno tam ïa la ki jong ki khun ki kti. Ym artatien ba ki khun ki kti kim ju duna, man la ka step, ïa ka dud, ïa ka pylleng, ïa ka kait, kata, nalor u ruti bad u ‘porridge’ ne ïa u ‘white oats’ bad ïa u ‘corn flakes’. Ym artatien ba ki khun ki kti ki jong ki kim duh ban jied laitluid da ei ba kin tah lem bad u ruti, kata, da ka ‘butter’ ne da ka ‘cheese’ ne da ka ‘jam’. Ym artatien ba kim ju duna ruh ïa ki ‘fresh fruits’ ne ïa ki soh ki pai. Ngin nym ïa kren ïa ka ja sngi bad ka ja mied wei ba ka ‘breakfast’ ka dei ka bam kaba kongsan tam eh. Nga ngeit ym donkam shuh ban dang ïa artatien ïa ka jinglah pynbiang ka jong ki na ka bynta ka pule ka puthi ka jong ki khun ki kti.
Te to ngin ïa phai noh sa sha ki ‘jingïakopkhwai dohkha’ ne ki ‘Fishing Competitions’. Kiba wat lada nga ju iohsngew shaphang jong ki pynban kim ktik kat ban kwah ban leit sakhi da la ki khmat. Kaba katno tam kat haduh ban leit ïa shim bynta. Ka kam ka bym I dei ïa ki kynthei ki khynnah. Kaba katno tam ynda haba ïaiiohi ne ïai iohsngew shaphang kiei kiei ki bymitynnad ne ki bymsngewtynnad kiba ïadei bad ka. Ha nga shimet te kaba kum kato kaei kaei kam dei shuh ka jingieit ne ka jingsngewtynnad ne ka byrngia ‘khwai dohkha’. Kam dei shuh hi ruh kata ka khwai pynpyngad jabieng ne ka khwai pynpalei mynsiem. Kam dei hi ruh ka kabu ban pynthikna ïa la ka jong ka jingtip bad ïa la ka jong ka jingtbit khwai dohkha. Ha nga kaba kum kato kaei kaei te ka lah dei shisha kata ka ‘Khwai Rhah Tyngka’ bad ym ka khwai dohkha. Kaba katno tam ynda haba u ‘rawon khwai tyngka’ u ïashimbynta sa ha kata ka ‘Khalai Nusip’. Ngam sngewphylla pat ruh ba balei jumih kita ki kynrum ki kynram ne ki jingbymhok ne ki kam shukor, ha ki ‘Fishing Competition’. Ym phylla wei ba ka ‘jingrhah spah’ ne ka ‘jingrhah ïa kano kano kaba khlem da jaw ka syep ka syar’ ka don ïa ka bor ban ‘pynpyut syndon plak ïa u briew.
Nga ngeit kam long kaba eh ban sngewthuh ïa ka bor sngewthuh ne ïa ka rukom pyrkhat pyrdain ka jong kita kiba lah da brai shisha shisha ban ïashim bynta ha ki ‘Fishing Competition’. Kaba katno tam ïa kita ki riew shukor kiba ju mlien ban pyrshang da ki lad ki lynti ki bym hok. Kiba kum ki ‘kainiong’ ki leit poi sha man ki ‘Fishing Competition’. Kiba ka jingrhah spah ka lah pynpyut syndon plak ïa ki. Kiba ym don shuh ka rain ka rem naba ki lah pyniap syndon ïa la ka jingïatiplem.
