Niam Khasi ka la don da ki phew hajar snem ha kine ki ri lum Khasi Jaiñtia wat la ngim don satia ki jingpynshisha lyngba ki jingthoh jingtar namar ki Khasi kim don satia ïa ki dak thoh kot ha ki por mynshwa. Ka don ïa ka jingngeit skhem ba ka niam khasi ka la sdang ryng-kat bad ka jingsdang jong ka jaidbynriew khasi – Jaiñtia hi kaba naduh la hyndai bah, ïa kane la pynshisha da ki MAWBYNNA ba la thung da ki riew hyndai jong ngi ki jaidbynriew Khasi – Jaiñtia kylleng ka ri Khasi Jaiñtia. Kine ki mawbynna ki dei ki maw niam bad ban pynshisha ruh ba ki long trai halor kine ki lum Khasi – Jaiñtia. Mynshuwa ym don satia ki kor ki bor ne ki win ne kali ban tan ïa kine ki mawbah mawsan ban thung pynïeng skhem thik ban neh junom. Ka jingïathuh khana pateng ki riew tymmen ki ong, ba dei tang da ka bor jingduwai kyrpad bad jingkren katkum ka niam khasi la tan ïa ki mawbah da u thniang pathaw ki ïaid beit thik bad la lah ban pynïeng beit thik ha ki jaka ba ki thmu ban pynïeng khlem don kano ka jingeh. Ka long shisha ka bor maïan ba U Blei u la ai bor phylla ïa u briew (khasi). Bun ki riewstad riewshemphang ka pyrthei haba ki la wan poi hangne ha ri lum khasi ynda haba ki la bishar bniah ïa ka rukom thung mawbylla ki khasi hyndai ki la ong ba kane ka jaidbynriew khasi ka long ka jaidbynriew riewlum kaba la hyndai bah halor kine ki ri lum Khasi – Jaiñtia ba ki don bad shong haduh mynta. Nga kum uwei u riew rangbah nga da sgnew sarong shibun eh halor ka jingdon kine ki mawbynna ba la thung da ki riew hyndai jongngi. Ngam don jingtip thikna la ka la don ne em ki aiñ ba la pynthikna bha ba ïa kine ki mawbynna ba khraw bad don nam ha ri Khasi la thung da ki Khasi naduh hyndai, nga don ka jingsngewtieng ba ha kawei ka sngi ynda kumno re kumno lada la wan thyllep ne tap lut da kiwei pat ki jaidbynriew ïa kane ka ri lum khasi baieit jong ngi kin sah kam ei ba la thung da ki kpa tymmen jong ki mynder ia kine ki mawbynna jong ngi ki khasi, donkam ban don da ka aiñ ba thikna
Ki rangbah RSS kaba dei ka tnad seng niam Hindu ka ju pynrung volunteer ia ki Khasi. Kine ki volunteer RSS kiba phong uniform bad ïaleh drill shipai bad no ki kwah ban phah ïaleh, ym don ba lah ban tip ïoh lehse kin phah ïaleh pynban para khasi.
Ngi ki Khasi ngim pat ju dei ki niam Hindu naduh mynno mynno ruh. Ngi dang kynmaw ba uto u riew niam Hindu u heh duh ki RSS u Mohon Bhagwat u la wan kiew lum sohpetbneng bad ki niam khasi, u wan ban pynbiej ïa ki khasi ba lui lui jongngi kiba don ha ka niam Khasi ne niam tre tynrai b an ong ba ngi khasi ruh mynshuwa ngi dei ki niam Hindu bun ki briew jong ngi la ngop bad ngeit kumta. Nga kum uwei u riew rangbah, nga pynshisha ba ngi ki khasi ngim pat ju long niam Hindu naduh mynno mynno haduh mynta lait noh tang kito ki katne ngut ki khasi ba shong ha Nartiang. Ka niam khasi kam ju don jaka mane blei Mandir, kam ju mane blei thaw kumba leh ki niam Hindu. Ka doh masi ka dei ka doh ba ju bam bha ki niam Khasi, ha ka niam khasi la ju knia da ki masi ba kynsai ha ka jingleh niam ha ki law lyngdoh ne law kyntang mynhswa bad wat haduh mynta ruh da kito kiba dang bat ha la ka niam tynrai niam khasi – niam tre. Ka niam khasi kam don jingïadei ei ei bad ka niam Hindu ne kam dei satia ka niam Hindu. Ka niam khasi ka la tam bun hajar snem ïa ka niam Hindu.
Ngi ki Khasi mynshwa ngim dei satia ki Nong India ngi la kylla long Nong INDIA tang naduh ka snem 1947 – 1948. Ki rangbah niam Hindu ngi kynaw ki la pynlong ïa kata ka GAU BHARAT YATRA ban leit ïaid yatra ha kylleng ka ri India ban khang pyniap masi bad ban khang bam doh masi noh bad ban burom bad niam ïa ka masi kum ka kmie. Kine ki jingthmu baroh kim ïahap satia bad ngi ki jaidbynriew riewlum, ka jingthmu hi na sha lyndet ka long kumno ban pynlong ia kane ka ri India ka Hindurashtra ne ka ri jong ka niam Hindu. La seng nyngkong eh ïa ka RSS ha Nagpur ha ka snem 1925 da ka kynhun Brahmin Community, nga tip bha mano ba la seng ïa ka bad naei ka jingthmu jong ka RSS. Nga dei rangbah khristan uba ñiewkor bad burom ïa ka niam Khasi tynrai jong ki jaidbynriew khasi kaba dang neh dang sah haduh mynta. Ki paidbah khasi ki dei ban da pyrkhat bha ym dei ban shu ngeit ïa ki briew kiba nabar.
Dr. Boss L. Marthong
New Nongstoiñ
