New Delhi, Naiwieng:
Ka nongbah jong ka ri ka dang shah ktah ha ka lyer kaba jaboh, ha kaba ka jingjaboh kaba jur bha jong ka lyer ka la tap ïa ki bynta jong ka nongbah ha ka step jong ka Sngi U Blei ha ka sngi kaba shiphew ba bud hadien ka Diwali. Katkum ka jingtip na ka Central Pollution Control Board (CPCB), ka jingkheiñ ha kaba ïadei bad ka jingjaboh jong ka lyer ha Delhi ka long 335, kaba hap hapoh ka kyrdan kaba ‘sniew bha’.
Katkum ka System of Air Quality and Weather Forecasting and Research (SAFAR-India 2018), katto-katne ki jaka jong ka nongbah ki la pynpaw ïa ka jinglong-jingman jong ka lyer kaba sniew bha ha ka step jong ka Sngi U Blei.
Katkum ka jingkheiñ jong ka SAFAR-India, ki jaka bapher-bapher ha Delhi ki pynpaw ïa ka AQI kaba sngew shyrkhei, kynthup ïa u Anand Vihar ha ka 351, ka Bawana ha ka 383, ka CRRI Mathura Road ha ka 323, ka Dwarka Sector ha ka 341, ka IGI Airport ha ka 326, ka ITO ha ka 328, ka Lodhi ha ka 328. 319, Mundka ha 358, Najafgarh ha 358. 341, New Moti Bagh 394, Okhla Phase-2 339, RK Puram 368, Wazirpur 366.
Ki dur ba la ïoh na ka Kartavya Path jong ka Delhi, ki pynpaw ba ka jaka sawdong jong ka India Gate, ka la tap da ka lynguh tdem, ha kaba ka AQI, ka long 357, ha ka por 7 baje mynstep. Ki ïing kiba heh ha Kalindi Kunj bad ki jaka ba marjan ruh ki la shah tap ha ka lyer, ha kaba ka AQI, ka ïeng ha ka 323.
Ka Dhaula Kuan ruh, ka la shah tap ha ka lyer bajaboh, ha kaba ka AQI, ka la hiar sha ka 394, kaba la kheiñ kum ka ‘ba sniew bha’ da ka CPCB.
Ki kyrdan jong ka AQI ki long kumne harum: “ba jaboh” hapdeng 200 bad 300, “ba jaboh palat” naduh 301 haduh 400, “ba jur ka jingjaboh” naduh 401 haduh 450, bad kano kano kaba palat ia ka 450 la kheiñ kum ka “ba jur haduh katta katta.”
Katba ka jingjaboh ka lyer ha Delhi ka poi sha ka 100. “ba jaboh palat” ka kyrdan, ki doktor ki la maham ba wat kito ki bym don jingshah ktah ha ka met ne don jingeh ha ka jingring mynsiem mynta ki mad ïa ka jingshitom ban ring mynsiem.
U Nikhil Modi, uba long u doktor rangbah, ha ka jingïakren bad ki nongthoh khubor u la ong, ba nalor ki nongpang ba man ka por, ki briew ki bym don kano-kano ka jingpang ha ka jingring mynsiem shwa ki pynpaw ïa ki dak kum ka jingsma shyntur, ka jingsma, ka jingsma, bad ka jingkiew ka jingeh ban ring mynsiem.
U la ai jingmut ruh ba ka sorkar ka dei ban khang noh shwa ïa ki skul, namar ba ki khynnah kin kham kham shah ktah jur. “Man la ka por ba ka jingjaboh ka la palat ïa ka pud kaba la buh, ka sorkar ka la jied ban khang ïa ki skul,” la ong u doktor.
“Ha kine ki khyndiat snem ba la dep, ngi la ïohi ba ka sorkar ka la shim khia. Man la ka por ba kane ka jingjaboh ka la palat ïa u pud ba la buh, ki la jied ban khang ïa ki skul. Kane ka long kaba kongsan namar ki khynnah ki dei na ka kynhun kaba rit paid. Kum ka kiba la san, ngi la pyndonkam ha ka ban da bad kah shyntur bad ngi lah ban ïada ïalade kham bha, hynrei ki khynnah bunsien kim da long kiba thikna ban shim ïa kine ki lad kaba ar, ki tor jong ki ki dang don ha ki bynta ba dang shah ktah jur, kumta ki dei ban kham shah ktah namar kane ka jingjaboh,” la batai u doktor.
