Raphael Warjri
Kyllalyngkot : ka dei ka thup aïom kheiñ bnai ha ka ba kawei na ki sngi ha mar shiteng bnai ka long kaba lyngkot tam ka por mynsngi namar ba mih slem ban kynjat shai ka sngi ha ka step phyrngab bad sep kloi ban lyngngop ka sngi ha ka premmiet. Teng teng haba kheiñ katkum u bnai bneng ka lah ban hap ha u bnai phareng December. Ha une u bnai ka dei hapdeng ka tlang bah ba khriat ba kjam palat liam bad don ki jaka ba hap ior ne lang thah na ka daw ba daitthah tasam ka suiñbneng. Dei ha une u bnai ba naduh mynnor haba la wai ka aïom synrai ba siengsoh siengsyntiew, ka la dei artat ka samoi ban leh kmen leh sngewbha shwa ban poi pat ka aïom ban bet symbai biang ha ka kylla snem. Ha ka rukom kheiñ bnai ka juk mynta ka ïahap bad u bnai phareng January.
Rymphang : ka dei ka thup aïom kheiñ bnai ha kaba la sdang ban beh hir hir ka lyer malu mala ba ju don ka taïew ba kham paswut sha kawei ka phang ne rymphang, ha kaba ju khot ruh ka ‘er kyrshan sngi. Dei kum ha kane ka aïom ba mynnor la ju sdang ban leit lum phlang bad ha ki por mynshwa ha sor bad khap sor Shillong la ju dei ka sngi lum ñiuhkseh na ka bynta ban thaw tyrsok. Shwa ban phngoid ka aïom ba beh lyer, ha une u bnai ba ka lyer jai jai ba pyngngad ka sdang ban beh hir hir ha ka ba la jer sngewphieng da ka ‘er batemon ‘er batesi. Ha une u bnai ba ki syntiew ki skud ki la ih pura bad shwa ban slor ki sei suhsieng artat ïa ki jingiwbih na tyllong kiba kie ha ka lyer ban bam pyngngad baroh ki jynthaw, khamtam ki bynriew. Ha une u bnai ba sdang ka aïom Pyrem bad ha ka rukom kheiñ bnai ka juk mynta ka ïahap bad u bnai phareng ba khot bnai February. Kumta une u bnai u dei u ba jah na ka almanak phareng jong ka imlang sahlang ha ka juk mynta, hynrei ha ka rukom kheiñ bnai bneng u dang ïaineh khamtam ha ka rep ka riang haba kheiñ ïa ka thung ka tep.
Pongram Pongher : ka dei ka thup aïom kheiñ bnai kaba la sdang ban prat ram ha ka rep bun ne ka rep syrti ha kaba ka mariang ka tngen bad pyngngad bha. Ka dei ka aïom shwa ban jur ka lyer kaba beh paswut ba yn sa tyrkhong pat ka mariang. Shwa ban jur ka lyer ha une u bnai pongram pongher ka ju don ka lyer kaba la ju sin da ka ‘er kynther laiaw’, kata ka mut ba la sdang artat ban kynther ïa ki sla kiba la shong synjor ha kliar dieng ynda ki la iap stai ha ka por tlang. La ju shem ruh ba ha pdeng khlaw la siang shilynter da ki slaiap kiba long kum ka tyrsok haba ïaid ka jem bad pah shriap shriap ki slaiap ba tyrkhong. Ha ka rukom kheiñ bnai phareng ym don une u bnai bad u dei uta uba tam ban long khatlai bnai katkum ka rukom kheiñ bnai Khasi.
Lber : ka dei ka thup aïom kheiñ bnai kaba ki dieng ki siej ki jynthung jyntep ki sdang ban shylluit bad khie im ba ki ju khot ba la lber ki phlang ki kynbat. Kum ha kane ka aïom ba ka lyer ka jur shilynter ban slor lut ki thynram ki dieng shynraiñ na ki diengbah bad diengrit ba ki sla ki kie bad kynting kylleng sawdong ka mariang. Haba ka lyer ka kyrthlep hateng hateng ka lah ruh ban kylla ‘er langthari ne kyllang katkum ba la saiñdur ka mariang naduh na them sha padun jong ka ranab haduh ha syntai lum ka eriong ka lynsher naphang. Haba ka jur palat ka lah ruh ban jynrat ïa ki diengkhong kiba la shong synjor bad ha ki shnong ki thaw ka lah ban khyllie bad lied ïa ki tnum bad khyllem ki phrah. Kumta la jer lber kaba synrop lang ïa ka jingmut jong kaba khie im ki jynthung jyntep bad ba beh ka lyer. Ha ka rukom kheiñ bnai ka juk mynta ka ïaryngkat bad u bnai phareng ba ju khot March.
Ïaïong : ka dei ka thup aïom kheiñ bnai ba ka suiñbneng ka rang ryngkhiang bad shai kdiar kdiar, hynrei ha kano kano ka khyllipmat ka lah ban shu dum ïongngit kynsan kynsan la kum ba bam hynroh ka sngi. Hynrei tang khala khala ka shai biang kdiar bad ka suiñbneng ka khuid bad ñiar eh ban don lyoh, ba lada don ruh ki shu long kynhoit patung pateng. Ha une u bnai ba ym lah ban batai ïa ka mariang la kum ba ka thynrei, namar ba kynsan kynsan ka ‘eriong ka ju beh kynsan kynsan lada dei mynsngi ne mynmiet, la shiteng synñia ne dang phyrngab. Kum la ju ñiew ïa ki sngi ki ïa kiba ym ju tip ïa kaei ka ban jia ba sawdong ka mariang ka dum ïong ngit, ba sa jer da u bnai Ïaïong. Ha ka rukom kheiñ dustur tynrai, kum ha une u bnai ym bit ban sdang kam eiei lane ban pynlong ka khawai dhawa na ka bynta ban rakhe kmen ha ka longïing longsem ne ha ka imlang sahlang. Kata ka la kylla long ka jingngeit ba ym bit ban sdang ïa kano kano ka kam khaïi, ym bit ban poikha poiman ne khawai dawai, lane kano i kano ka jingsdang ïa kaei kaei. La ju kheiñ ba ka long kaba sniew ba ka mariang ruh ym ju lah ban batai ïa kaei ka ban jia. Ym da dei eh ka sang ka ma, hynrei ka shu long ba ym bit bad la ju marmlien hi ban kiar ïa kaei kaei ha u bnai Ïaïong. Ha une u bnai ba wai artat ka aïom Pyrem bad la jan sdang sa ka aïom Lyiur ba ha ka rukom kheiñ bnai ka juk mynta la khot u bnai phareng April.
Jymmang : ka dei ka thup aïom kheiñ bnai ba ki don ki syntiew ki ba sdang ban phuh khamtam u ‘tiew jymmang u ba shynna bha napdeng kiwei kiwei ki syntiew ki ba ju phuh ha kane ka aïom shwa ka Lyiur. Dei ha une u bnai ba ka suiñbneng ka long kaba pyngngad tam bad ka ba tngen haba nujor na baroh ki bnai ha kiwei kiwei ki aïom. Ka jinglong jong ka aïom ha une u bnai ka syriem bad ka aïom synrai, namar ba u slap ruh ym pat sdang jaw bad ka eriong erngit ruh ka la dep wai. Ha une u bnai ka long khmat shwa ban slap artat ha ka ban bsa jingim ïa ki jynthung jyntep ha lyng-kha risai. Ha ka rukom kheiñ bnai ka juk mynta ka ïa ryngkat bad u bnai phareng u bnai May.
