Raphael Warjri
Ka la jia ha kawei ka snem ba uwei na ki rangbah Khasi u la ïa shongkai bad la ki paralok ha ka lyngkhuh sngi iap jong uwei na ki paralok ba la ïaw ka ryta. Ha ka ba la ïa pur khana ha kata ka sngi rakhe lyngkhuh snem sngi iap, la shem ba ka la don ka jingïatai jong ki proh jabieng kaba la ktik ïa uta u rangbah. Hangta ka la shon jingmut ba kata ka khana ba la ïa pur ka dei shaphang ka sngi snem thymmai (new year) jong ki Khasi. Ha ba la swar bad thwet sani ïa kane ka bynta uta u rangbah, I Ma Spiton Kharakor I la trei shitom bad durut ban lap ïa kata ka sngi ban rakhe snem thymmai ha Ri Khasi. Kumta I la shem ba naduh hyndai hynthai, khamtam ha ka rep ka riang lane ka ba peit thuh ïa ka mariang bad ki jynthaw ha ka mariang, I la lap ïa kata ka sngi ba dei ban rakhe ïa u snem thymmai ha u snem 2019 ka ïahap bad ka miet 27-28 tarik bnai Risaw 2018. Kata ka jingshem jong I Ma Spiton Kharakor ka long kaba dang ïai tih bniah ban suhkhlieh sha ka tyllong, namar ba la dep kylla ban bud ïa ka almanak phareng la kumba arspah snem mynshwa. Kam long kaba suk ban tih haduh katta, hynrei la kumno kumno ka la don ka jingsdang ban buhti khnang ban ym sakma shuh hadien habud. Mynta ka sah sa ha ki longdien ba kin pyrshang ban bteng ïa kane ka phang lada dei ban tip ïa ka jingstad jingshemphang jong ki longshwa manshwa.
Lehse ka khanatang shaphang kaba wan hiar ki paidbynriew ha kliar Lum Sohpetbneng ka lah ban long ka tynrai ba kheiñ sngi ba sdang u snem ba nyngkong, namar ki bynriew hynñiewtrep hynñiewskum ki la wan iuhkjat ha pyrthei. Ym lah ban kheiñ naduh ba la man ka sngi, ubnai, ka lyer, ka um ka ding namar ba la jlan palat na mynkulong kumah ba ki bynriew ruh ym pat don ha pyrthei, namar ba ka meiramew bad ka mariang ruh ki dang man hadien kata. Kumta ka lah ruh ban long naduh ba sdang ka ïew luri lura, namar ba ka bynta ba kongsan ba ki bynriew ki kheiñ sngi ka dei naduh ba la don ka iew ka hat ka khaii pateng ka kamai kajih ha ka imlang sahlang. Kumjuh ruh ka lah ban long naduh ba la sdang ka shad ki laiphew jynthaw, namar ba ki bynriew ki la sdang ban peithuh ïa ki metbneng khamtam ia u bnai kum u mawdong siang bneng ban kheiñ sngi kheiñ ïa ïa kino kino ki sngi ba dei ban pynlong ia ka riti lehniam ha ka lyngkhuh jong ka ba rakhe ïa ka shad ka kmen. Ha ba dang thwet shuh shuh la antad ba ka lah ruh ban long naduh ka krem lamet latang ha ba u syiar khraw jutang u la sdang ban kynih ba mih pat ka sngi hadien ba ka la rieh sha ka dum ka synñia na ka daw ka lait ka let jong ki bynriew.
Haba bishar sani ïa kita kiei kiei kiba la kdew ha shwa ki don bun byllai ki jingkheiñ jingdiah ban lap ïa ka tyllong. Hynrei kiba bun hi ki daw ba lah ban pdiang ka dei naduh ba la mih nyngkong ka sngi hadien ba ka la leit rieh sha krem lamet latang. Naduh kata ka khyllipmat la sdang ka sngi bathymmai ban mih hadien ba la kynih u syiar khrawjutang. Kane ka pharshi kaba la phalang salonsar ha ka pyrthei shityllup ba u syiar ryngkuh u dei u jynthaw ba ju kynih dang ngir shwa ba ka sngi kan mih. Nalor u Syiar Khraw Jutang ki don sa kiwei kiwei ki pharshi ki ba lah ban long ba jia ryngkhat lane lah ruh ban kam ba ki dei ki pharshi ba phalang ïa ki khanatang Khasi. Ha ba buddien ïa kine kiei kiei la shem ba kaba kongsan tam ka rukom kheiñ sngi kheiñ ïa ka dei hi ynda la dawa ban buh ïa ki pali ban pynlong ïew na kawei ka thaiñ sha kawei pat ka thaiñ, na ka daw ba kan pynsuk ïa ki paidbah, ki nongrep bad ki nongkhaïi. Ka jingdonkam ban pynsuk ïa ki paidbnah ha ka imlang sahlang ka long ka daw ba kongsan tam ha kaba buh ïa ki sngi ki ïa ban pynlong ïew. Kumta ki sngi ïew ki dei ki tyllong jong ka rukom kheiñ sngi kheiñ ïa la ka dei ïa ki briew shimet ha ka kha ka pun, lada dei ïa ka thung ka tep, lada dei ïa ka riti dustur, lada dei ïa ka niam ka rukom bad kumta ter ter. Baroh ka rukom kheiñ sngi kheiñ ïa ka dei beit da kaba khmih na u bnai bad ki metbneng. Ka ba ryntih tam ha ka rukom kheiñ sngi kheiñ ïa hi ka dei na kaba mih bnai bad kaba dum bnai ha baroh ki liang jong ka jingdonkam ha ka imlang sahlang.
Lehse tang ha ka dustur Khasi ba ka khanatang shaphang ka tyllong jong ki borbah tynrai ka kynthup ïa u bnai kum uwei na ki metbneng ba kongsan ha kaba pynmih ïa ka bor jong ki jynthaw ha pyrthei. Khlem u bnai ym lah ban kheiñ sngi kheiñ ïa namar ba kiwei kiwei ki borbah tynrai kum ka sngi ka lyer ka um ka ding, kim don ïa kata ka bynta ban kdew ïa ki paidbynriew na ka bynta ban lah ban kheiñ sngi kheiñ ïa. Ka sngi ka mih bad ka sep kumjuh shilynter manla ka sngi khlem kylla. Ka lyer ka beh tang ha ki khyndiat bnai shi aïom ba ym lah ban buh jingkheiñ ba thikna, kumjuh ruh ka um bad ka ding ym don jingkheiñ ban pynwandur ïa ka rukom kheiñ sngi kheiñ ïa.
