Ki Nongwei

Hap phikir bha, ioh ki pynkulmar, ne kyrdem ïa ki shuki hapoh liengsuiñ ne kali.

Bah D. Pakyntein

Baroh ki bym dei ki trai shnong, la shim ïa ki kum ki nongwei, bad kim lah ban wan rung ne shong beaiñ, ha kino-kino ki bynta ka Ri India, bad ka don ka jingïapher hapdeng ki nongphet-wir (refugees) bad kiba rungtuh bad shong beaiñ (illegal migrants).

Ha u snem 2017, ka Ministry of Home Affairs, kat kum ka shithi No.24013/29/Misc./2017-CSR.111 (i) dated the 8th August 2017, ka lah bthah ïa ki Chief Secretary, jong baroh ki sorkar jylla bad ki Union Territory Administration, ban khmih/ithuh ïa kita kiba shongbeaiñ, bad la ai bor ruh ban kem bad ban leh ïa kaba donkam, kat kum ka section 4 of Passport (Entry to India) Act 1920, section 14 of Foreigners Act 1946.

Ka jingjyllei kine ki nongwei da ki phew-phew snem, ka ktah shibun ïa ka Ri India baroh kawei, namar ki bam ïa ka bhah ki trai shnong, don na kine ki nongwei, kim salia ban leh ïa ki kamsniew, naduh ka khaïi drok, ka pyniapbriew, ka shalanbriew, ki kam lehnoh, bad ki lah ruh ban pynjop election ïa ki katto-katne ki party/kyrtong, kiba ïada bad sngewjan bad ki.

Ka sorkarkmie, ka la buh thong ban pyndep noh kloi ïa ka jingker ba paka (anti cut-anti climb fencing) kaba mut (ka jingker kaba ym lah ot-ym lah kiew) namar lada ki masi, ne muid ki lah ban rung sha Bangladesh, kan eh aiu ïa ki nongwei ban wan rung katba mon?

Kine ki nongwei, ba wan rungtuh, na kiwei ki jylla, ba markhap bad ka Bangladesh, ki poi kylleng ka Ri, tang shipor, ki ioh Adhar da kaba shisha ne da kaba lehthok, nangta sa ki Epic, ki Ration Card, bad kiwei ki kot ki sla ban pynskhem, ba ki dei ki nong India. Shisien ba ki biang ki kot ki sla, ym lah shuh ban khang ïa kiba kin wan rung sha ka jylla jongngi, bad shitom bha ban ithuh la ki dei ki nongwei ne ki nong India.Dei hangne ba donkam bha ïa ka Inner Line Permit (ILP), ka ban ïada ruh ïa ka Meghalaya kaba don syndah bad ka Bangladesh kumba 443 Km. Don kiba ong ba ka ILP kan ktah ïa ka jngoh kai pyrthei, kan ktah kumno, hato ki tourist, ki biej haduh katno ban wan rung beaiñ ? Ka long kaba bakla ban pynïaryngkat ïa ki tourist ba wan kai khyndiat sngi bad ki briew kiba wan ban kamai, bad ban shong duh. Ka ILP kam khang ïano ïano ban wan, ka dei ba ka jylla kan ïoh jingkheiñ bad ban tip mano ba rung, katno sngi kin ioh shong, bad lano ki hap leit phai.

Ki kynrum-kynram ha Bangladesh ki la ktah ïa ka ioh ka kot, sangeh sa ka USA ban ia pisa. Lah kulmar jingmut ki nongsynshar, haba ym don pisa te, ka kam ka jam ruh ym don. Haba kumta, ki nong Bangla, kin sa pyrshang jubor ban wan rung tuh sha ri India. Don ki seng saiñ pyrthei ha Ri India, ki ong ba ka dei ka kamram jong ka sorkar kmie, ban pyrkhing ha ki thaiñ border, kane ka dei kaba bakla shibun, ki lah dei ban shim nuksa na ka jylla Meghalaya kaba sngewthuh, ba ym dei tang ki sorkar jylla ban snohkti lang, hynrei ka dei ka kamram jong baroh ki nongshong-shnong ban peitngor.

Ha kine ki khyndiat sngi, ka America, ka la teh bad thep hapoh liengsuiñ ïa kita ki nong India ba leit rung tuh. Don kiba pyrshah ïa ka America ba ka leh tohmet bad ba ka India ka shu sngap jar nalor ba ki tip bha ba ka India kam lah ban tuklar ïa ki aiñ jong kiwei ki Ri, kumjuh, ym don ba lah ban tuklar ïa ki aiñ ka Ri India. Baroh kine ki dei ki kren politics suda, ba ym don ishu shuh da kiwei pat. Mano ba phah ïa ki ban rung beaiñ sha ri kiwei, bad kiei ki kam ba ki la leh ha katei ka ri? Hato haba phah phai ïa ki nongwei sha Bangladesh, yn ai da ki liengsuiñ ba rem dor?  Da ka bam paidbah ne na 5-star hotel?  Da ka um ne da ka kiad kaba rem dor ? Da ki bus paidbah ne da ki night super ba don tv. Hap phikir bha, ioh ki pynkulmar, ne kyrdem ïa ki shuki hapoh liengsuiñ ne kali. Ym sngewdei ruh ban thep along ïa ki, namar sa ka jinglut kaba bun, ban bsa bad sumar ia ki.

Barabor, kito kiba wan sha ka jylla jongngi, lah bun-bun snem, ki khlem wan ban shong pyngngad, hynrei ki wan ban sengkam sengjam, ne wad bylla. Lah sakhi, ba ki lah nang bun nang bun, ym dei ba pyrshah ïa ki, hynrei hap pyrkhat shuwa na ka bynta ki trai jylla namar ka lah ktah ïa ka ioh ka kot, ka bylla sngi ka jong ki. Haba kumne, yn leh shuh kumno? Don hi ki lad ki lynti lada ki District Council, bad sorkar jylla, kin kham pyrkhing ne khang syndon ïa kaba ai Trading bad Labour Licence, bad kan long ka jingkyrkhu ïa ki trai jylla kiba duk kiba rangli.