Ka Railway line sha Meghalaya

Ki da ong ruh ba lymda la pyntreikam ïa ka aiñ kaba pyrkhing ïa ka jingwanrung kyrthep ki bar jylla, kin nym shah da lei lei ruh.

I. R. Dkhar

Ka jingpynpoi ïa ka lynti rel sha ka Jylla Meghalaya ka la don ka plan naduh ki 30 snem mynshuwa.  Ka NF Railway ka la buh ïa ka plan ha ka Sorkar Meghalaya ha kato ka por. Ka Sorkar Meghalaya ka la pyrkhat ïa kane ka North East Frontier Railway da ki snem.  Hadien ba la tip ïa kane, la don ki Seng Bhalang kum ka Federation of Khasi  Jaiñtia & Garo People (FKJGP), kim ïa pyrshah ban pynpoi ïa ka railway line sha Meghalaya kumba ha ki snem 1992 lada ka dei ban long tang ka rail kaba kit ïa ki marbam mardih. La ïaid ki sngi bad ki snem, la nang mih ki Seng Bhalang bapher bapher kiba tip ïa kane bad ki la pyrshah ïa kane namar ki sheptieng ïa ka jingwan poi, ki poiwir poihap. Katba nang mih ki sngi bad ki por, la nang mih ki Seng Bhalang kiba pyrshah ïa ka lynti rel. Ki da ong ruh ba lymda la pyntreikam ïa ka aiñ kaba pyrkhing ïa ka jingwanrung kyrthep ki bar jylla, kin nym shah da lei lei ruh. Haba ïohi ïa kane ka jingïakhih, ka Sorkar Meghalaya ka la lum la lang ïa baroh ki MLA ha ka 19 tarik Nohprah, 1999, ha kaba la pass ïa ka rai ban pyntreikam noh da ka Inner Line Permit katkum ka Eastern Bengal Frontier Resolution (DBFR), 1873 ha Meghalaya, kumba la leh ïa ka Manipur. ïa kane ka rai ban pyntreikam ïa ka ILP la phah sha Delhi ban bishar bad mynjur da ka Sorkar BJP ha New Delhi. Naduh kitei ki snem, ka Sorkar BJP ka la phai da ka lyngkdong bad kam treh sngap eiei ruh em ïa kane ka jingdawa ILP. Ka jingpass ban pynïoh ILP da ki MLA ka long ruh shibynta ban pynsngewbha ïa ki Seng Bhalang kiba kyrhuh bad pynkhih ïa ka jingpyrshah, wat la ka NF  Railway ka la ïai ban ïa ka Sorkar Meghalaya ban ai lad noh ïa ka jingshna ïa ka Railway Line tang na Assam sha Tetelia kaba long tang kumba 2 km. eiei ne palat ka jingjngai, lada ym bakla, na Assam sha Byrnihat (Meghalaya). Katba ka la don ka plan ban pynïasoh lynti rel wat shaduh Shillong bad Jaiñtia Hills ruh. Nangta ka Indian Railways ka la ïai ban shi ban ïa ka Sorkar Meghalaya, namar ïa ka pisa kaba la mang ban pyntreikam kum ïa bai jaka puta, la dep phah sha ka Sorkar Meghalaya. Hynrei ka  Sorkar Meghalaya, haba kam ïoh ïa ka jingkyrshan na ki Seng Bhalang, ka la rai wat ban pynphai noh ïa ka pisa ba la mang da ka NF Railway sha ka Sorkar Delhi. Haba ngi peit bad pyrkhat, ka Jylla Meghalaya hi kam dei ban shah kyntait na ka roi ka par khamtam ha kane ka juk kaba la shai mynta.

Lah ban pynkynmaw hangne ba ka la don ka jingpynïasoh Railway line sha Mendipathar, North Garo Hills  naduh u snem 2014 kaba la treikam man ka sngi.  Ka Jylla Meghalaya ka dei tang ma ka ka bym don ïa ka jingpynïasoh Railway ha ka ri India baroh kawei bad ha North Eastern States ruh. Ka Sorkar BJP ha Delhi ka thrang ban don ka Railway line sha Meghalaya ruh. Ka buh sharud ïa ka jingdawa ïa ka ILP da ka Sorkar bad ki Seng Bhalang. Ka Sorkar India ka don da kawei pat ka jingthmu jong ka. Kumta ka NF Railway ka dang ïai ap-shi-ïai ap ïa ka rai jong ka Sorkar Meghalaya ban shah ban pyntreikam ïa ka Railway line. Ka Sorkar Meghalaya pat ka la pyrshang da ka buit ka bor ban pynngeit ïa ki Seng Bhalang ban shah ïa ka jingpyntreikam ïa ka Raiway. Ki Seng Bhalang pat ki ïai pynsawa ban nym shah da leilei ruh lymda la wanrah shwa da ki aiñ babiang ban khanglad ïa ka jingwan rung ki bar jylla kum ka ILP. Nangta, ka Sorkar ka la pyrshang da ka lad ban khot ïa ka jingïalang jong baroh ki MLA bad Seng Saiñ Hima Sima (political parties) ban ïa kren halor kane ka mat, kumba la report da ki Kotkhubor, ha kine ki sngi. Ngim pat tip kaei kaba mih na kane ka jingïalang jong ki Nongmihkhmat sha ka Meghalaya Assembly bad ki Seng Saiñ Hima Sima.

Haba ngi peit ïa katei ka jingleh jong ka Sorkar Meghalaya da ka buit bad ki lad, ka long kaba sngewdei khnang ban ïoh ïa ka jingsngew (view) jong ki Nongmihkhmat paidbah. Hynrei ka Sorkar ka dei ruh ban twad jingmut na ki riewdonburom bad ki riewshemphang bapher bapher, kiba don ha ki jaka jaka khamtam hangne hapoh Sor Shillong khnang ban tip kumno ki pyrkhat shaphang kane ka jingthmu jong ka Sorkar Meghalaya ha kaba ïadei bad ka jingpynïasoh Lynti rel pyrshah ïa ka roi ka par ka jingkiew shaphang jong ka jingïaid ka por. Ki don bun ki riewpyrkhat bad riewshemphang kiba ïohi jngai shaphang kane. Lada lah, nga ai jingmut, ban pynlong da ka Referandum ha ka Jylla baroh kawei, kumba la leh sha ki ri phareng, ban ïoh ïa ka jingmut na ki nongshongshnong. Hynrei, nga ieh ha ka jingstad jong ka Sorkar, lada ka shim ïa ka jingtwad jingmut tang na ki riewshemphang, kiba la  nang la stad, kiba pyrkhat na ka bynta ka ri bad ka Jaitbynriew Khasi Pnar, kiba don hapoh Sor Shillong ne hapoh kiwei pat ki sor jong ki distrik bapher bapher.