
Dr. Boss L. Marthong, New Nongstoiñ
Ki Khasi Jaiñtia haka jingshisha ka dei tang kawei ka jaitbynriew (tribe) kawei ka jingpynshisha ka long ka rukom thung Mawbynna ki Khasi Jaiñtia ki leh kumjuh, ka rukom kheiñ jait ne ai jait kmie ki leh kumjuh ka rukom jingngeit ne mane Blei ka long kumjuh ka rukom kñia syiar ka long kumjuh ka rukom ïa kheiñ kur ka long kumjuh ki jait Syiem Sutnga ki ïa kheiñ shi kur bad ka jait Syiemlieh, ka jait Syiem Sutnga ki shong ha Jaiñtia Hills ki Syiemlieh ki shong ha Khasi Hills ki jait Laloo Jait Lamin kiba shong ha Jaiñtia Hills ki Kheiñ shikur bad ki jait Pariong ba shong ha Khasi Hills, ki jait sohshang ba shong ha Khasi Hills ki ïa khein kur bad ki jait Suchiang kiba shong ha Jaiñtia Hills ka don ka jingïathuh khana tymmen ba ki jait Lyngdoh Nonglait hyndai ki wan na Jaiñtia Hills ki tei ki jingïakheiñ kur ne dei shi kur shi jait kiba na Jaiñtia bad kiba na Khasi ka long katkum ka jingïathuh khana ki riew tymmen pateng la pateng. Uwei u riew khraw jong ki khasi jaiñtia u (Late) bah L. Gilbert Shulai uba nga ju ïa kynduh bad u ha Shillong u long u riew Rangbah ba long kynjai ka jinglong jingim jong u, u long uba kloi ban ïa kren bad ki rit ki ria um don ka jingsngewkhraw ne sngewmeng ha ka jinglong jong u, u don shibun ki jingtip shaphang ki jingjia ki barim naduh ka rukom ka jaitbynriew bad ki rukom synshar khaddar ka jaitbynriew, ula ju thoh da ki phew sien ne bun bunsien ha ki kot khubor ban pynshisha ïa ka jinglong kawei ka jait bynriew Khasi Jaiñtia ba ngi long tang kawei ka jaitbynriew (kawei ka tribe) (Khasi Tribe) kaba kynthup lang ïa baroh ki khasi he shwa ban wan shynshar u Phareng kim tip satia ban khot ïalade ki Khasi, ki Bhoi ki khot ïalade ki Bhoi bad ïa ka jaka jong ki ki khot (Ri – Bhoi) ki Lyngngam ki khot ïalade ki lyngngam ïa ka jaka jong ki ki khot (Ri – Lyngngam) ki war ki khot ïalade ki war bad ïa ka jaka ki khot (Ri – War). Bad kumta ter ter kim tip ban khot ïa lade ki Khasi, ki don la ka rukom Synshar Hima Syiem la ka jong ka jong ki don ka rukom synshar kaba khlaiñ bor duh ym don da kawei pat ka bor nalor jong ki, ki don ka bor ban pynbna Thma bad ban ïaleh thma bad kiwei pat ki Hima Syiem ba marjan. Hynrei ki la duh noh ïa kane ka bor hadien ba wan synshar ki Phareng. Ki para marjan ki Dkhar na Ri – Thor ki khot ïa ngi ki Riew Lum ki KHASIA u Phareng u Thoh noh COCEYA ha ki jingthoh barim ki Phareng ki para marjan ki Garo ki khot ia ki Khasi ba don marjan bad ki na Thaiñ Ri – Lyngngam ki MEGAM kim nang ban khot ki Khasi dei hadien ba u Rev. Thomas Jones uwei u Missionary Khristan u la thaw ïa ki dak Alphabet Khasi ba nyngkong ha ka ktien Shnong Sohra (Sohra Dialect) bad ka la kylla long ka ktien Khasi Salonsar na ka bynta baroh lang (Uniform standard Tongue) na ka bynta ki Khasi Jaiñtia, ne Pnar, Bhoi, War, Maram, Lyngngam kumba U Blei ula pynjia Khnang ïa kane ba ki briew jong ngi kin ioh noh tang kawei ka ktien to ngin pdiang ïa kane. Haba shu peit imat ki briew hyndai na ka Hima Jaiñtia ne Jayantia ba la kham hyndai bah ki la long ki briew kiba la khamroi kham khraw u Syiem Jaiñtia u la synshar naduh Ri – Lum Ri Ranap lum (War) haduh Ri – Thor (Plain Area) bad ka Nongbah jong ka Hima ka dei ka Jaiñtiapur kaba la hap noh mynta sha Ri Bangladesh. U Syiem Jaiñtia ula don la ka kynhun shipai (Regular Army) hynrei ki Phareng ha ka jingkhlaiñ bor jong ki kila pynjot noh thiaw ïa kane ka Hima ba khlaiñ bor tamg na Ri Lum COCEYA ba khot ki Phareng. Nga u nongthoh kum uwei u riew Rangbah na thaiñ West Khasi Hills nga kyrshan pura ïa u (Late) Gilbert Shulai uba la ju ong ba ki Khasi Jaintia dei tang kawei ka jaitbynriew (tribe) (Khasi Tribe) u Bah L. G. Shulai ula long teng ruh u CEM ka KHADC Shillong. Nga kynmaw burom ïa une u riew Rangbah ka jaitbynriew.