Ka Hima Khasi

Hadien u Ram Singh, la long Syiem u pyrsa jong u, uba kyrteng u Rajendra Singh. U Rajendra Singh u dei u khun jong ka Lakhi.

U Nongsaiñ Hima, 1969

Ka Hima Khadsaw phra (lane Hima Nongkhlaw) ka dei ka Hima Khasi kaba ar ban ïateh kular bad ban rung hapoh ka jingïada jong ka British East India Company, kaba nyngkong ka dei ka Hima Sutnga (lane Hima Jaintiapur). Ha ka por  ba ïateh kular, u Syiem Sutnga u shong ha Jaiñtiapur, ka jaka kaba don ha Jaiñtia Pargana ha Rithor Sylhet bad ïa u Syiem la khot u Syiem Jaiñtiapur. Ki Syiem Khadsawphra bad ki Syiem Sutnga ki ïa dei shikur. Ka jingïateh kular hapdeng ka Hima Jaiñtiapur bad ka British East India Company ka la jia ha ka snem 1824 ha ka por ba long Syiem u Ram Singh. U Ram Singh u dei u khun ka Rata bad u long Syiem naduh ka snem 1789 haduh ka snem 1932.

Hadien u Ram Singh, la long Syiem u pyrsa jong u, uba kyrteng u Rajendra Singh. U Rajendra Singh u dei u khun jong ka Lakhi. Ka Lakhi ka dei ka hynmen jong u Ram Singh. Kumba don ki Khasi mynta kiba ïa kyrteng phareng ïa la ki khun (lehse na ka jingtrei jong ka niam Khristan) kumjuh ruh don ki Khasi mynshuwa kiba kyrteng dkhar ïa la ki khun (lehse na ka jingtrei jong ka niam Hindu). Katkum ka jingthoh jong u Dr.R. M. Lahiri ha ka kot “Annexation of Assam, u Rajendra um dei u pyrsa hynrei u dei u pyrsa ksiew jong u Ram Singh, kata ka mut ba ka Lakhi ka dei ka pyrsa jong u Ram Singh. La ong ba u Rajendra Singh um nang ban kren Sutnga bad um don ruh ka jingïadei jingmut bad ki khun ki hajar kiba don ha elaka rilum. Ha ka snem 1835 ha ka por ba long Syiem u Rajendra Singh, ka British East India Company ka la shimti noh ha lade ia ka jingsynshar iaka Hima Jaintiapur baroh kawei. ïa ka bynta jong ka Hima Jaiñtiapur baroh kawei. ïa ka bynta jong ka Hima Jaiñtiapur (Gobha) kaba don ha rithor Nowgong la pynïasoh bad ka Nowgong District bad ïa ka bynta jong ka Hima Jaiñtiapur (Jaintia Pargana) kaba don ha rithor Sylhet la pyniasoh bad ka District Sylhet. ïa ka elaka rilum jong ka Hima Jaiñtiapur la khot Jaiñtia Hills. Ia u Rajendra, ka British East India Company ka la shu ai noh da ka pension ha ka dor 500 tyngka shibnai (ka hynmen jong u Rajendra Singh ka don ar ngut ki khun shynrang, u Mahu Singh bad i Chitra Nap). Ka British East India Company ka la tyrwa ïa u Rajendra Singh ban bat ïa ka jinglong syiem tang ha ka elaka rilum jong ka Hima Jaiñtiapur hynrei um treh. Don bun ki daw balei ba u Rajendra Singh um treh. Don bun ki daw balei ba u Rajendra Singh um treh ban long syiem tang ha ki elaka rilum jong ka Hima Jaiñtia, bad la ong ba kawei na ki daw ka long ba um lah ban lum khajna na la ki khun ki hajar kiba don ha ki elaka rilum kumba u lum khajan na ki raiot kiba don ha rithor. Lada u Rajendra Singh u la pdiang ïa ka jingtyrwa jong ka British East India Company, ka FEDERATION OF KHASI STATES ïa kaba la seng ha ka snem 1946 (hapoh ka jinglong President jong u Olim Singh Syiem Khyrim) kan jian da la long ka Federation kaba kham heh kaba yn kynthyp 26tylli ki Hima Khasi bad ba ha ka Lama jong ka yn jin da la don 26 tylli ki KHLUR.

Kumba la ong, ka Hima Khasi kaba ar kaba la ïATEH KULAR bad ka British East India Company ka dei ka Hima Khadsawphra (lane HIma Nongkhlaw) ka jing-ïateh kular ka la jia ha ka snem 1926 ha ka por ba long syiem u Tirot Singh.

Ha ka snem 1829 la khie ka thma hapdeng ka Hima Nongkhlaw bad ka British East India Company. Bun ki Syiem Khasi, kum ki jong u Bormanik (u Syiem ka Hima Shillong) ki la ïa synrop lang bad u Tirot Singh ha kaba ïaleh pyrshah ïa ka British East India Company. U la ong ba 6 tylli ki Hima Khasi (Jaiñtiapur, Khyrim, Sohra, Langrin, Nongspung bad Nongstoiñ. Kim shym la ïa synrop lang bad u Tirot Sing ha kaba ïaleh pyrshah ïa ka British East India Company.

Hapdeng ka snem 1929 bad 1833, ka British East India Company kala ioh kem ïa u Bormanik. Hadien ba la shah kem, da ka jingbym banse u  Bormanik u la ïateh kular bad ka British East India Company.

Hynrei u Borminik um sngewhun satia ban sah kum u Syiem hapoh ka jingïada jong ka British East India Company. Kumta ryngkat bad katto katne ki nongbud jong u, u la mih na la ka Hima bad la ong ba u la poi sha Tibet. Katkum ba ka paw na katei ka jingïateh kular imat ka British East India Company kam shym ithuh shuh ïa u Bormanik kum u Syiem ka Hima Shillong, hynrei tang kum u Syiem jong ka Hima Mylliem. Katkum ka jingïathuhkhana pateng la ong ba dei hadien u Bormanik ba ïa ka Hima Shillong la phiah ha ki ar Hima (Hima Mylliem bad Hima Khyrim) bad ba u Syiem uba nyngkong jong ka Hima Khyrim u dei u Sing Manik.

Mynta yn ïa phai biang sha ka jingïaleh hapdeng ki Hima Khasi bad ka British Eat India Company.  Hadien ka jingïaleh kaba la neh kumba saw snem ei – ei, u Tirot Singh u la pyndem wait pyndem stieh ha ka 13 tarik January 1833. Hynrei wat ha-dien ka jingpyndem wait pyndem stieh jong u Tirot Singh ruh, dang don ki Hima Khasi kiba ka British East India Company kam pat lah ban pyndem, bad kawei na kita ki Hima ka dei ka Hima Maharam  hapoh ka jingïalam jong u Sngap Singh, u Syiem jong ka Hima Maharam ha kata ka por. La ong ba ka jingïaleh kaba jur eh ka dei ha ki thaiñ Nongnah ha kaba ïa ki kut ba skhem jong ka Hima Maharam la tei ha Nongkdait, Mawtajem bad Tynrong Bamon. Ka jingïaleh hapoh ka jingïalam ba radbah jong u Sngap Singh ka la neh bun snem bad dei ha ka snem 1939 ba u Sngap Singh u la pyndem wait pyndem stieh bad da ka jingbymbanse u la ïateh kular bad ka British East India Company. Lait noh ïa ka Hima Jaintiapur, ka British East India Company kam shym shimti lut ha lade ïa ka jingsynshar ïa kiwei pat ki Hima Khasi. U Syiem Nongkhlaw uba kyrteng u Rajon Singh, uba long syiem hadien u Tirot Singh u la ïateh kular bad ka British East India Company ha ka 29 tarik March 1834.

Ha ka snem 1857 la khie ka thma. ïa kaba ha ki por synshar Phareng la ju tip kum ka Thma Haramnimok (Sepoy Mutiny). Hadien ka thma, ka Sorkar Bilat ka la shimti noh halade ïaka jingpynïaid na ka kti jong ka British East India Company. Kumta ka jingïadei  jong ka Hima Khasi bad ka Sorkar Bilat ka la long lyngba u Vice – Roy.

Ha ka snem 1863 ha ka por ba u Mile Singh u long u Syiem jong ka Hima Mylliem, ka Sorkar Bilat ka la kwah ban ioh ka jaka katto katne ha Shillong bad lehse da ka jingbym banse u Mile Singh u la ai bad ïa soi ïa ka Agreement.

U Dr. Hamlet Bareh ha ka kot jong u, “The History And Culture Of The Khasi People” u ong, “In 1863 Mile delivered large plots of lands in Shillong Town for the establishment of military cantonment and sanitorium to the Government. He renounced his sovereignty and personal rights therein.

  Na kawei ka por sha kawei  ka por, ki Hima Khasi ki la ïa tyngkhuh kam bad ka Sorkar Bilat lyngba u Vice Roy bad lyngba u Governor kum u Agent. Ka jingïateh kular jong ka Hima Khasi bad ka Sorkar Bilat ka la kut ha ka 15 tarik August 1947 katkum ka section 7 jong ka INDIAN INDEPENDENCE  ACT, 1947. Ki Hima Khasi ki la long ka bynta jong ka India da kaba soi ïa ka Instrument of Accession ha ka snem 1948.