U Nongsaiñ Hima, 1968
Kawei na ki shnong kiba rim tam kiba don hapoh ka Hima Mylliem ka dei ka shong Laban kaba don ha ranab Lum Shillong. Ha ka snem 1864 la pynkynriah ïa ka nongbah jong ka District na Sohra sha Laban (lane sha Shillong kumba ki ïa khot mynta). Ka Shillong ka kynthup ïa ki Ri Kynti bad ïa ki Ri Raid de. Na ka bynta ki Ri Kynti la ong ba ka Sorkar Phareng ka la siew 6,325 (Hynriew hajar lai spah ar phew san) tyngka bad la siew ruh ka bai wai ha ka dor 102 (Shispah ar) tyngka shi-snem.
La ong ba don katto katne ki jaka kiba ym don ba kam (claim) bad ïa kine la shu pynkylla long noh kum ki “Reserve Forest.” Haba ka Assam ka la kylla long ka Chief Commissioner’s Province la pynlong ïa ka Shillong ban long ka nongbah jong ka Jylla (Province) bad kata ka la jia ha ka snem 1874.
Kumba ka long mynta, ki don ki jaka hapoh Sor Shillong kiba don shabar ki bor jong ka Hima Mylliem. Jaid ba ki Phareng ki la leit la kham slem (kata naduh ka 15 tarik August 1947) kumba ka la dei ka por ban wanrah biang ïa kitei ki jaka hapoh ki bor jong ka Hima Mylliem bad District Council. Ka don ka jingeh bad ka jingwit kaba khraw shibun ha ka liang ka jingtrei kam jong ka Hima Mylliem bad ka District Council ha Sor Shillong, namar don ki bynta ha Sor Shillong kiba hap hapoh ki bor jong ki bad don pat ki bynta kiba don shabar ki bor jong ki.
Haba peit ïa ka Sor Shillong mynta te la bun ki paid nongshong shnong bad kine ki paid nongshongshnong kiba bun imat kim dei ki Khasi. Ka don ka jingartatien kaba khraw shibun la kine ki paid nongshong shnong ha Sor Shillong ki sngewthuh mo ïa ka jinglong, ïa ka rukom pyrkhat bad ïa ka Akor Khasi.Ka long kaba donkam shibun namar kata ba kito kiba shong ha Sor Shillong kin ïaleh ban ri ïa la ka burom ka ijot la jong la ha ka kren ka khana, ka riam ka beit, ka ïaid ka ïeng ban sah ka nam ka burom la jong, te hato u sohshnong soh thaw um la ioh daw ban kren beiñ kren khoh ? Ka don ka jingud ba don ka jinghiar ha ka liang ka longbriew manbriew ha ki por mynta, la ïa beh satang ïa ka Rongphong bad la kmen sa tang ïa ka iohei. Lehse ka long kaba donkam ban da ïa shong pyrkhat sani bha shaphang ka daw. Ban shu ong ba dei na kane ka daw ne na katai ka daw te kam long kaba suk.
La khmih lynti ba shen ka jingsynshar thymmai ha Ri lum kan sa wan. Te haba kan wan ka kam kaba shah hakhmat eh ïa ki nongsynshar bad nongthaw aiñ ka long ban pruid ïa ka lynti kaba dei khnang ba ka jingïaid lynti jong u paidbah kan long ha ka lynti kaba dei.
Hynrei shuwa ba ka jingsynshar thymmai kan wan, lehse lah ban leh ei ei ban ïada ïa ki jingsniew kiba don bad ban weng ïa ki katba lah ei. Ym don jingartatien ei ei ba ka District Council ka don hi ka bor ban leh ei ei. Ka Municipal Board ruh, kumjuh ruh u Deputy Commissioner.
Ha kine ki khyndiat sngi ba la leit ngi la iohi ba u Deputy Commissioner jong ka Gauhati u la kem bun ki nongïakhalai thoh tim ha Gauhati.Hato u D. C. hangne um lah ? Na ka liang ka District Council ruh da ki ‘Resolution’ jong ka, ka lah ban pynpaw ïa la ka jingsngew la jong kum ka Durbar kaba mihkhmat ïa u paid ka Ri ha Sor bad ha nongkyndong. Ka Sor Shillong ka long ka pdeng jong ka Ri. Kumta ka long kaba donkam shibun eh ba baroh u paid ka Ri khamtam ki nongïalam ki dei ban long kiba peitngor bad kynmaw mrong ba ka Sor Shillong ka dei ban don hapoh ka jingsynshar Rilum.
