
Bah I. R. Dkhar
Nalor ki jingsniew kiba ktah ïa ka jingim briew, ka jingpyndonkam ïa ka Mobile Phone ka long sa kawei pat kaba pynsniew ïa ka jingim briew haduh kaba ïalam ruh shaduh ka jingïap. Ngam ong ba ka jingpyndonkam ïa ka Mobile Phone ka long ka basniew. Ka mobile phone bad ka jingpyndonkam ïa ka, ka long kaba donkam bha khamtam ha kane ka juk mynta, hynrei dei ban nang kumno ban pyndonkam ïa ka. Ka mobile phone, ka la ïarap ïa ngi baroh, ha kane ka juk mynta namar tang da ka mobile ngi lah ban pyntip ban ai khubor, khlem donkam shuh ban shu her da ka met shane shatai, shajan ne shajngai. Lyngba ka mobile, ngi lah ban ioh jingtip lut ïa ki khubor ïa kiei kiei baroh ki jingjia ha ka pyrthei hi baroh kawei. Tangba dei ban nang bad tip kumno ban pyndonkam ïa ka, da ka jingtip, jingpyrkhat bad jingsngewthuh ïa ka bha ka miat, ka jingbha ne jingsniew, kaba lah ban ïalam sha ka jingbha ne sha ka jingsniew bad wat sha ka jingiap ruh.
Dang ha ka 23.9.2024 (Sngi Nyngkong) la mih ka khubor ha ka Kotkhubor Phareng (The Shillong Times dt. 24/9.24) ba ka la don ka jingjia ha ka shnong Thangshalai kaba don hajan Mawryngkneng, ha kawei ka khynnah kynthei kaba dang 10 snem karta ka la pyniap ïalade da kaba sdien phasi ïalade tang namar ba ki kmie ki kpa jong ka, kim ai mobile ïa ka. La ong ba kata ka khynnah ka la sdien phasi ïalade tang namar ba ki kmie ki kpa jong ka kim ai ïa ka mobile namar ki kwah ïa ka ban khreh kot shuwa. Shuh shuh, la mih ruh kane ka juh ka khubor ha u Nongsaiñ Hima kaba 25 tarik (Sngi Balang) Nailur (September) 2024. Kane ka pyni ïa ka jingshyrkhei kaba pynkyndit bynriew kumba iuh tdong bseiñ ïa baroh kaba ïalam shaduh ka jingïap ei tang na ka mobile.
Ka jingsneng kaba ngi ioh na katei ka khubor ka long ba ki kmie ki kpa ki dei ban hikai da ka jingsneng jingkhraw ryngkat ka jingpyni nuksa bha ïa la ki khun ki kti. Ki dei ban husiar bad phikir bha ïa ka jinghikai ne ka discipline ïa la ki khun ki kti naduh kiba dang rit. Ka experience kaba ngi iohi bad shem ha kane ka juk mynta ka long ba ki kmie ki kpa ki aili ïa la ki khun ki kti ban pyndonkam mobile. Bad ki ai mobile bad hikai ruh ïa ki kumno ban pyndonkam mobile ïa la ki khun ki kti wat kiba dang 4/5 snem karta. Tang namar ba kim bam kim dih ne kim pynsuk ïa ki kmie ki kpa ha kaba aibam aidih, ki ai da ka mobile. Kim tip pat ba kan jia aiu ïa ki haba ki dang rit ka rta, kaba lah ban ïalam sha ka jingma ïa ka jingim jong ki. Teng teng tang ha ka rta kaba dang 6-7 snem, ki hap ban deng ïitkhmat namar ka la ktah ïa ki khmat jong ki. Nalorkata, wat kiba haïing hasem ruh, kiba la palat ïa ka rta samla ki dei ban maham bad kyntu ïa la ki khun ki kti ban nym pyndonkam ïa ka mobile. Ka jingpyndonkam ïa ka mobile ka dei ban long ïa kiba la don 14-15 snem karta ne shalor. Ha kane ka juk mynta, ki donkam hi ïa ka mobile namar wat ki jinghikai ha skul ruh ki donkam. Tangba ki dei ban shah hikai ruh da ki nonghikai kumno bad ïa kaba kumno ban pyndonkam mobile. Kim dei ban pynmlien ïa ka jinglehkai mobile shuwa ïa kane ka rta. Da kaba leh bad buh ïa kane, kan don ka jingkylla sha ka jingbha ha ka ïing ka sem bad ka imlang sahlang hi baroh kawei. Lada la shah ïa kiba dangrit rta ban pyndonkam ïa ka mobile, ki ioh shibun ki jingsniew, lyngba ki paralok jong ki, wat ïa ki kam kynshlein ïa ki kynthei kynnnah bad wat ïa ki kam awria ruh. Tang da kine ki kyntien bakhyndiat, nga ngeit ba ki kmie ki kpa, kiba haïing hasem jong ki bad ka jaitbynriew hi baroh kawei kin sngew ïahap jingmut lang.