U Nongsaiñ Hima,1969
Ha kane ka taïew ba la dep, ki ar tylli ki hima khraw bor ka pyrthei, ka America bad ka Russia, ki la ïasoi ïa ka jingïatehkular ban nym pynphriang ïa ka jingpynmih ïa ki tiar thma nuclear bashyrkhei. Khyndiat sngi ha-dien, ka America ka la pynbna ba kam nym pyndonkam shuh ïa ki tiar thma kiba longbih, khamtam ïa kito ki bom kiba la thep da ki khniang jingpang, kiba lah ban pynkhie ïa ka khlaw ha kano kano ka jaka ba pynhap ïaki.
Katei haneng ka long ka dak jong ka jingkyrmen ba u khun bynriew un phaidien noh na ka jingïabyrngem uwei ïa uwei, ba un set kudan noh ïa ki tiar thma ba shyrkhei, bad ba un phai sha kawei pat ka lynti jong ka jingïamareh thong, kata ba un law ïa ka jingmaïa katei ka haw haw, na ka bynta ka jingbha bad jingmyntoi jong baroh u khun bynriew shi khrum ka bneng.
Ha ka 4 tarik u Risaw, 1957, u ‘Nam – kynting balai mat (three stage rocket), u la kiew na Tyuratam najan duriaw Aral ha Russia, ha kaba la pynsoh ha u sop jong u ïa ka lieng Sputnik banyngkong. Ha kane ka sngi, la prat lynti ïa ka syrtap haw haw shalor ka suin jong ka pyrthei, haba ka Sputnik ka Russia ka la tawiar ïa ka pyrthei bad phah ïa ki khubor bad jingtip shaphang ka jinglong jong kane ka bynta jong ka haw haw. Ha kajuh ka snem ba ka 3 tarik u Naiwieng, ka Russia ka la phah ïa u jingim banyngkong sha haw haw, u ksew ba la ai kyrteng – Laika. Ka America ha ka 31tarik u Kyllalyngkot, 1958 ka la ïabeh ïa kane ka jingmareh thong da kaba pynbud bad phah ïa ka lieng Explorer banyngkong. Ha kajuh ka snem ha ka 17 tarik u Lber, ka America ka la phah ïa ka lieng Vanguard – banyngkong.
Ar snem hadien, ha ka 2 tarik u Kyllalyngkot, 1959, ka Russiar ka la long biang kaba nyngkong ban lah ïa ka ban phah ïa ka lieng Lunik – banyngkong kaba la lah ban lait na ka bor – paring jong ka pyrthei. Ha kajuh ka snem ha ka 18 tarik u Nailur. Ka lieng Lunik – ba ar ka Russiar ka la hiar ha sla khyndew jong u Bnai. Ha ka 4ta rik u Risaw jong kane kajuh ka snem 1959, k lieng Lunik – balai ka la wan tawiar ïa u Bnai bad poi ruh sha lyndet jong u Bnai, ka liang ba u briew um pat ju iohi mynno mynno ruh. Ka Lunik – balai ka la phah ïa u Alan Shephard da ka lieng Mer cury – banyngkong, sha haw haw. Nangne ter ter ka jingïamareh ka la stet shibun ha ki kyrdan pa kyrdan bad ha ka 20tarik u Naitung jong ka snem 1969, u Neil Armstrong, Edwin Aldrin bad u Michael Collins jong ka lieng Apollo – bakhadwei ka America, ki la long ki jingim ba nyngkong eh jong ka pyrthei ban ïuhkjat ha sla khyndew jong u Bnai. Ha kane hi kajuh ka snem, ha ka 19tarik u Naiwieng, u Charles Conrad, Richard Gordon bad u Alan Bean, ki la poi biang ha u Bnai da ka lieng Apollo – bakhadar.U khun bynriew u la len ïalade ha kane ka liang ban jop ia ka maian jong ka haw haw, bad ki ‘riewshlur kiba la pha ïa la ka jong ka jingim ki jong u Vladimir Komarov, uba la iap na ka daw ba ki parachute ka lieng Soyuz – ba nyng-kong kim shym la plie ha ka por ba un hiar ha khyndew. Kane ka la jia ha ka snem 1967. Ha kane ka juh ka snem, u Virgil Grissom, u Edward White bad u Roger Chaffee la thang im ïa ka ha ka duwan jong ka haw haw, katba ka lieng kaba dei ban rah ïa ki sha haw har ka la pluh bad ing khoit shuwa ba kan kiew. Katba u briew un ïai jngi sha ki pud bym shynna shuh jong ka haw haw, ka nam ka kyrteng jong ki rang dajied ba la prat lynti ha kane ka juh, kan neh kan sah junom.
