U Nongsaiñ Hima, 2022
U Myntri Korbar Ri, u Amit Shah, ha ka Sngi Saitjaiñ u la pynsawa ïa ka jingma kaba ap ïa ka thaiñ Shatei Lam Mihngi (Northeast) bad ïa ka Ri baroh kawei na ka jingjyllei jong u drok. Ïa kane u Amit u la kren ha ka jingïalang bad ki Myntri Rangbah ki jylla ka thaiñ ha Guwahati. Kawei na ki mat kiba kham kongsan na ka jingkren u Amit ka long ba u la kyntu ba ym dei ban kem tang ïa ki nongdih drok, hynrei dei ban thwet ruh ïa ki nongkhaïi kiba don shabar jong ka Ri bad kiba pynpoi ïa ki drok sha India. Baroh ki tip ba ïa kiba bun na ki drok la wanrah na shabar ri lyngba ki khappud kiba don ha kane ka thaiñ. Nalorkata, u la pyni ruh ba ki kynhun khaïi drok lane kita ki ‘Drug Syndicate’ ki pyndonkam bakla ïa ki ‘Bank Account’ bad ki jaka sah (Postal Address) jong ki briew kiba dei na kane ka thaiñ. U la ong ba ki don ki nongshong shnong ka Myanmar kiba don ïa ka jaka kynshew pisa ha Manipur katba ki nongkhaïi drok na Northeast ki ïatreilang bad ki nong Nigeria.
Kine ki jingpynpaw na ka liang u Amit ki long shisha kiba sngewtriem lada ngi pyrkhat ïa ka rukom treikam ki kynhun khaïi drok. Ka pisa kaba bun ki kamai na ka jingkhaïi drok. Ïa kane ka pisa la pyndonkam ruh ban theh ha ki kynhun kiba leh ïa ki kam pyntriem bad ki kam be-aiñ bapher-bapher. Ki nongkhaïi kiba heh ki shong aram ha ki Ri bapher-bapher katba ki longïing longsem kiba ngat ha ka shrip jong u drok, ki hap ban ïa ksaid man la ka sngi ban pyllait ïalade na ka jingkyrni. Ka mynsiem ka ingkhong shisien pyrkhat ïa ka jingdon jong kine ki nongpynjot ïa ka jingim briew. Kim pynjot tang ïa uwei ne kawei. Hynrei ki pynjot thiaw ïa ka ïing ka sem, ka shnong ka thaw, ka jaitbynriew bad ka Ri. Shaei ka lawei jong ka Ri kan poi lada kiba bun na ki khynnah bad ki samla ki ngat ha ka shrip jong u drok? Ka long kaba sngewtriem ban pyrkhat.
Ka jingïakhun pyrshah ïa u drok ka dei ban sdang shwa nalade shimet. Dei ban ong beit ‘Em’ ïa u drok namar shisien ba la ngop, ka la eh ban bthat ïa u kynjri jong ka jingkyrni. Hadien kata, sa na ïing na sem, ka kur ka jait, ka shnong ka thaw, ka jaitbynriew bad ka Ri. Man la uwei-pa-uwei u nongshong shnong u dei ban sngewthuh ba kam long ban ïa ailad ïa ka jingdih drok. Watla ki don ki jaka sumar, hynrei balei ban ïa ap haduh u pud ban poi shata lada lah ban khang beit sbak shisien ba la kut jingmut ban ong ‘Em’ ïa u drok? Ki jingpynbor bad ki jingpynshoi ki lah ban don na kiba bun ki liang, hynrei shisien ba khlaiñ nalade ha ka jingmut jingpyrkhat, ym don mano-mano ki ban jop ïa ngi.
Ka Sorkar India, kaba dei kawei na kiba khlaiñ bor, ka dei ban pyni da ki kam pyrshah ïa ki nongkhaïi drok kiba don shabar Ri. Sa katno kan shah ïa kine ki nongpynjot ba kin nang ïai pyntuid ïa ki drok sha kane ka thaiñ bad ka Ri baroh kawei? Kiba bun ki jylla ki mad jingeh namar ka jingjyllei palat u drok. Ka jingïatreilang bad kiwei pat ki sorkar ha ki Ri kiba pynmih drok ka dei ban don bad ban pynthikna ba kito ki sorkar kin leh eiei pyrshah ïa ki nongkhaïi drok. Lada lah ban leh da kaba tyngeh tang ïa ki katto katne ngut shwa ki nongkhaïi drok, kan don ka jingkylla. Kine ki nongkhaïi drok kiba don ha ka Ri kin ym lah ban leh eiei nalade lada ym don ki nongkhaïi kiba na shabar. Ka thma pyrshah ïa u drok kan kham suk lada ñion da kaba tyngeh ïa ki nongkhaïi kiba shong lyngngai shabar jong u pud u sam ka India.
Ha Meghalaya, ngi la sdang ïohi ïa ka jingtreikam ki Anti-Narcotics Task Force (ANTF) ha ki distrik bapher-bapher ha kine ki khyndiat bnai ha kaba ka jingïoh kurup drok bad ka jingkem ïa ki nongkhaïi ka la kiew. Kam dei kaba suk ban ïoh kem ïa ki nongkhaïi drok. Lada ym biang ki khubor syntiat, ki pulit kin shem jingeh shikatdei ban buddien lane thwet ïa kiba donkti ban pynpoi ïa ki drok bapher-bapher sha kane ka jylla. Ki shnong ki thaw ki dei ban ïatreilang ha kane ka thma. Ban shu ieh tang ha ki pulit ban leh lut nadong-shadong kan ym poi shano-shano. Kane ka thma kan long kaba jop lada baroh ngi ïatreilang. Ka jinghusiar nalade, ka jingkut jingmut nalade, ka jingïatreilang kin wanrah ïa u soh uba bha tam. Ngim don shuh ka por ban ïa leh lyngngai ha kane ka thma pyrshah ïa u drok. Ka por kam ap ïano -iano.
