Raphael Warjri
Ka dorbar Hima pat ka buh la u myntri uba dei ban khmih ba ki khun ki hajar kin ioh la ka hok bad lada kim pyndonkam shuh ïa ki basa ki dei ban pynphai noh sha ka Dorbar Hima ba kan ai pat sha kiwei kiba donkam ban kamai jakpoh. Ka dorbar hima pat kum ka iktiar ka khrong da ka khajna ka musur ban pynïaid ryntih ïa ka ïew ka hat. Lada pynbeit katkum ka juk mynta ka mut ba u Syiem bad ka Dorbar Hima ki dei ban ai basa tang ha ki trairi traimuluk, kaba mut ki Khasi ba kin shong basa ha ka die ka thied ban khaiï tang kat ban kamai jakpoh ïalade bad la ka longïing longsem. Lada kim pyndonkam shuh ïa ki basa ki dei ban pynphai noh sha ka dorbar ba kin ai ha kiwei ki ba donkam hok ban kamai bad ym dei ban aiwai kylla da kiba ioh kabu nyngkong lane ban thaw lad khaiï da ki myntri kiba bat ïa ka iktiar ha kaba korbar ïa ka ïew ka hat. Kumba long mynta pat kita ki hima kiba dei ban pynneh la ka riti tynrai ki bat skhem la ka dustur tang kat ban ioh myntoi bad ki pynkheiñ ïa ka nongrim hyndai kumba la buhti ki longshwa manshwa. Katkum ba tip na ki nongshong basa ha ïew kiba la slem pateng la pateng na ka longiïng longsem ba khaiï ha ïew lah ban sngewthuh ba ym dei tang ki myntri, hynrei ki paidbah ruh ki don bynta ha kaba pynthohbria ïa ka Iewduh kaba dei ban long ka ïew kyntang jong ka Hima Mylliem.
Ha ka por ba khlem pat phiah ïa ka Hima Shyllong sha ka Hima Khyrim bad Hima Mylliem ki ju don ki khana kiba myllung haba pyrkhat ba kumno ki Dorbar Hima mynnor ki la bat skhem triang ïa ka nongrim jong ka jingthmu ban seng ïew ha ka rukom pyrkhat Khasi. Ka Ri Khasi ka dei kaba la shah thombor bad shah lynsher ha ki jingkylla kiba khraw lyngba ki por bad kaba sdang ka dei ha kaba wan hiarthma ki phareng na Hima Bilat. Ha ka por ba dang synshar ka Hima Bilat ruh ka la don ka jingwan tyllep ki dkhar na Rithor khamtam ki paidbynriew Bangali ka ba la palat liam, hynrei ka dang don ka iktiar jong ka saiñdorbar Khasi kaba kyrda tyngeh ïa kita ki bor ba wan tyllep. Ynda la leit phai noh ki phareng la shah tyllep, shah thombor bad shah iuhroit ha ka sorkar Assam bad ki paidbynriew Assamese ki ba thombor ban kurup byllien ki jaka puta ha kylleng ka Ri Khasi khamtam ha nongbah Shillong. Nalor kata ka la don ka jingpyrshang ban pynneh ïa ka nongbah Shillong kum ka nongkynti jong ka jylla Assam, hynrei kata ka jingthmu ka la pulom namar ba ka jaka kam shah namar ba la jngai palat sha ka dewbah Assam. Jyn lada dei ba ka nongbah ka don ha khappud kum ha Khanapara te katta la duh lut plaiñ ki rikynti ba la tei ki phareng. Donbok ba ka dei halor ki lum ba kynjang sha jngai bah na rithor bad ryngkat ka jingïaleh jong ki nongïalam Khasi mynshwa ba ka nongbah Shillong ka neh ha u pud u sam jong ka Ri Khasi.
Wat lada ngi la ioh lad ban kyrda ïa ka nongbah Shillong, hynrei ki jaka ba markhap ki la shah kurup ei ha ki dkhar Assamese ha kylleng ki thaiñ khappud. Kumjuh ruh ka la jia sha ki khappud Bangladesh ba ki paidbah ki la duh ei daiñ ly daiñ ka khyndew sha Ri War bad ka la jia kumjuh ha ki thaiñ Jaintia bad ha thaiñ Hima Nongstoiñ, Hima Langrin, Hima Jyrngam, Hima Rambrai bad Hima Myriaw ter ly ter shaduh ki Hima Nongkhlaw, Hima Mylliem bad kiwei kiwei ki hima ha khappud bad ka Assam bad Bangladesh. Haba kheiñ lei lei ïa ka Hima Jaintia ne Hima Sutnga mynnor kaba dei ka Jaintia Hill District, kumjuh ruh na ki thaiñ Bhoi kiba la dep duh lypa daiñ-ly-daiñ ka khyndew bah ki Bhoi bad Pnar ba la knieh da ka jylla Assam ban kynthup ha ka Karbi Anglong District.
Kumta ym dei ban kheiñ shngaiñ namar ba ka jingpyrshang ka dang ïaineh bad dang rasong ha ba khmih ïa ka jinglong jingman ha sawdong pud jong ka Ri Khasi. Ka jingleh traikhlieh jong ki dkhar Punjabi na Iew Mawlong ka dei kawei na ki daw ba dang dei ban ïai husiar na ka ban shah tyllep ha ki dkhar. Ka jingïakhun jong ki rangbah bad samla Khasi lyngba ki por ka don ka jingshngaiñ haba khmih ba ki seng-bhalang kum ka Khasi Students’ Union ka dang ïaineh ban ïada ïa la ki paidbynriew trairi traimuluk. Hadien la nang mih byllai sa kiwei pat ki sengbhalang kiba sdang thymmai bad kiba pait pnat na ka KSU, kum ka FKJGP, MSWO, RBYF, HYNF, bad kiwei kiwei ha kita ki por ba sdang kynthup kiba dang mih shen kum ka HANM, HITO bad ka HYC lane Hynñiewtrep Youth Council. Ha ba bishar kyllum baroh ki sengbhalang ki don ka mynsiem ban shakri paidbah, hynrei teng teng ka phalang da kiwei kiwei ki jintgthmu barieh na ka bynta ban lum spah bad khwan bor da kino kino ki lynti. Ha kane ka rukom teng teng ka mih ka jingiashun paradoh parasnam hapdeng kine ki seng bad ka ba kham shynna ka dei hapdeng jong ka KSU bad HYC. Ka long kaba jwat ban kdew kti ïano ïano namar ba ki nongïalam ki kylla man la ka por bad kin ih ki daw ban ïakhing para sengbhalang ka ba teng teng ka paw kumba ki ïashun thlongmluh thlongsying. Kane ka long kaei kaei kaba long kumba hiar raibi kata ka jingïapait hapdeng kajuh ka jaitbynriew haduh ba ym lah shuh ban tehsong shitylli tang kawei ka kynhun ki samla ba shitrhem sngur mynsiem ban shakri ïa ki paidbah bad ïa la ka Ri bad jiatbynriew.
