Raphael Warjri
Ka aiñ ka dei ban long ba ka Dorbar Hima Mylliem kan long kaba bat ïa ka iktiar ban ri sumar ïa ka thaw ba shna basa, kum ka trai bad ki khun ki hajar bad paradoh parasnam kiba ioh bhah ban shong basa ki dei ban pyndonkam hi da lade ïa ki basa. Ki khun ki hajar lane ki paradoh parasnam kiba ioh bhah ban khaiï kin long trai tang ïa ka khaiï katba ki dang khluh ban kheng bad korbar ïa la ka khaiï. Ka Dorbar Hima Mylliem ka dei ban mana ba ym dei ban aiwai pateng, lada ym lah shuh ban korbar ïa ka khaiï bad dei ban pynphai sha ka Dorbar Hima ban ai kylliang pat ha kiwei pat ki khun ki hajar bad paradoh parasnam kiba donkam bad kiba lah ban korbar da lade. Ha kane ka juk ba la khraw ka khaii bad ba donkam ka jaka shongneh ka ba skhem na ka bynta ka khaiï, lah ban pynsynjor ka kyndon ia kito ki khun ki hajar bad ki paradoh parasnam da ka ba ailad ba kin ïaineh ban nang kiew irat ka khaiï, khlem da kdat na ka nongrim ba dei ban kamai na ka bynta ban bsa ban btiah ïa ka longiïng longsem bad ba ym dei ban lum spah, lane ban khwan ban rhah da ka ba iuhroit ïa kiwei, kham tam lada dei ïa la ki paradoh parasnam. Ka Dorbar Thawaiñ Dalariti ka lah ban thaw kum kita ki aiñ ha ka jaka ban ai syrnot-khaiï (trading license) sha ki dkhar ki raiot kiba iuhroit bad ñiom beiñ ïa ki khun ki hajar bad ki paradoh parasnam kiba dei ki trai Hima, trai jylla.
Lah ban sngewthuh ba ka long ka ba jwat ban kyndang ïa baroh ki dkhar na Ïewduh, bad ban tih ïa ka daw tynrai ba kumno ki dkhar ki mynder ki ioh basa bad ioh ban khaiï ha ka Ïew kyntang jong ka Hima. Namar kata ym dei ka ba ym lah ban long ban korbar ïa ka khaii ha Ïewduh katkum ka riti tynrai. Lada ka lah ban long ïa ki dkhar ba kin jyllei ha Ïewduh khlem da kdew ïa ka daw tynrai, ka dei ban lah ban long ba ki khun ki hajar kin dawa la ka hok, lada dei ban shim por katno katno ruh. Ka dei ban don ka jingsdang ban thaw lad na ka bynta ban pynkhuid biang ïa ka jyrsieh ha Ïewduh. Kaba la jia ha ki phew snem ba la lah ban pynkhuid phar ïa ka byrsieh ha ka jaka kyntang ba ju pynlong ïa ka lehniam kñia Ïewduh bad ka niam tynrai na ka bynta ki khun ki hajar ka dang ïai rasong haduh mynta mynne. Kumta ym dei ban don jingeh ban pynkhuid ïa ka jyrsieh khnang ban nang ïeng rasong shuh shuh ka niam ka rukom jong ka Hima Mylliem bad ban ioh myntoi la ki khun ki hajar bad ki paradoh parasnam ha Ri Khasi. Ka long kaba donkam ban ïai pynkynmaw ba naduh basdang ïa kaba seng ïa ka Ïewduh, ka dei beit ban myntoi ki khun ki hajar ha kaba kamai jakpoh ïa la ka iïng ka sem.Ym dei ban thurmur ha ka rukom ai bhah ïa ki basa, namar naduh ba-sdang ka dei na ka bynta ki khun ki hajar ka Hima Shyllong kaba la hiar pateng pat sha ka Hima Mylliem. Kaba bud ka long haba la biang la hun ki khun ki hajar ka Hima dei ban paiñ ïa ki sohshnong sohhima kiba dei ha u pud u sam ka Ri Khasi.
Lait nangta kiba sharud shakiar na ka Ïewduh ka ba dei ka ïew niam, lah ban shah bad ai jingbit ïa kiwei kiwei kiba ym ngiam shuh ha ka shlem khaiï ha Ïewduh. Kita kiba sha rud sha kiar ki lah ban long ki sohshnong sohhima kiba dei ki paradoh para-snam, hynrei ïa ki dkhar la shah tang kat ban ioh ia peiñ ia ki mar ba wan shalan na Rithor bad kata ruh ka dei ba kin khaiï tang ha ka sngi ïew bad ki dei ban leit phai noh. Ki longsan mansan ha ka Dorbar Hima Mylliem ki dei ban peiphang ïa kane ka bynta katkum ka tynrai jong ka riti dustur ki longshwa manshwa. Hynrei kumba ka long mynta la kynrei da ki basa jong ki dkhar hapoh Ïewduh bad ki khun ki hajar, ki paradoh parasnam ki la kylla long tang ki poiei ki shongthap ha tyngkong bad shakiar jong ki dukan dkhar. Kane ka dei ka jingshisha kaba ym dei ban kheiñ sting.Lada khmih tang ha Motphran lah ban shem ba ki paradoh parasnam Khasi naduh Mawiong, Mawpat, Mawlyndep, Pomlakrai, Laitkor, Rangshken Mairang bad kiwei kiwei ki jaka nongkyndong kiba wan ban siang madan ha Motphran ban khaiï shi-sngi shisngi.
Manla ka sngi ki dei ban lum ban lang noh bad wan khyllie pat ha ka sngi kaba bud. Nalor kata kim don ka jaka ba thikna ban kynshew ïa la ki mar ki mata ha kano kano ka basa ban shongneh bad ki dang bteng ka khaiï kat haduh shwa ka shiteng synñia. Kine ki long kiei kiei kiba ïai jia manla ka sngi naduh ki phew snem ba la leit. La shu shim nongmuna tang na Motphran, hynrei ha ka juh ka rukom ka la jia ruh ha shilynter ka Ïewmawlong, sha lynti Lumdiengjri, sha Khliehïew bad sha baroh sawdong pud jong ka Ïewduh. Nalor ka Ïewduh ki sabut ba tyngkreiñ ki paw pen ryngkew ha kylleng ka sor Shillong bad ka ba saitmet tam eh dei ka Khyndailad haduh ba ym don shuh tang shi saphit ruh ka snap Khasi. Kito ki paradoh parasnam Khasi kiba don mynta ha ka thaiñ Khyndailad ki dei kiba heh saipan bad ki ba thied kylla na ki dkhar kum ki jong u Bah Shrolenson Marbañiang, Bah Dening Marbañiang, bad katto katne kiwei kiwei ki ba la don lypa naduh mynshwa kum na ka kur Sawian, Marbañiang bad kiwei kiwei ki kur.
