Raphael Warjri
Ki don ki khana parom ba batai shaphang kaba la seng Ïew ha kita baroh ki jaka katkum ka jingdawa ban thnem ka die ka thied ka khaïi pateng, hynrei yn sa kdew ha kawei pat ka bynta jong ka jynthoh, ynda la dep shwa ban batai shaphang baroh ki Ïew ha shityllup ka Ri Khasi. Ki sngi Ïew ha thaiñ Pnar ki sdang na ka Ïew Muchai, nangta ka Pyngkat, Thymbleiñ, Hat, Khyllaw, Pynsiñ, Mulong bad Musiang kata ka mut ka Ïewbah ha Ïawmusiang ha Jowai. Ki sngi Ïew ha ki lum bad thaiñ War ki Hima Khasi ki sdang na ka Ïew Laitlyngkot, bud sa lai jaka ki sngi Ïew ba kynthup ïa ka Ïew Mawngap, Shella bad Pynursla, nangta sa artylli ki sngi Ïew ba kynthup ïa ka Ïew Smit bad Lyngkhat, bud sa artylli biang ki sngi Ïew ba kynthup ïa ka Ïew Laban bad Lyngkyrdem, nangta bud biang sa artylli ki sngi Ïew ba kynthup ïa ka sngi Ïew Tyrsad bad Laitryngew, nangta bud sa artylli biang ki sngi Ïew ba kynthup ïa ka Ïew Shella bad Mawsmai, nangta bud sa artylli ki sngi Ïew ba kynthup ïa ka Ïew Mawsynram bad Lyngkhat, bad khatduh dei biang artylli ki sngi Ïew ba kynthup ïa ka Ïewbah Sohra bad Ïew Lyngkyrdem.
Haba phai biang sha thaiñ Pnar la shem ba ka sdang artylli ki sngi Ïew na ka Ïew Shangpung bad Ïew Dawki, kaba bud sa ka Ïew Mynso, nangta bud sa ka Ïew Muktapur, nangta bud sa ki artylli ki sngi Ïew ba kynthup ïa ka Ïew Borkhat bad Nongjngi, nangta bud sa artylli biang ki sngi Ïew ba kynthup ïa ka Ïew Sutnga bad Dawki, nangta bud sa artylli biang ki sngi Ïew ba kynthup ïa ka sngi Ïew Wahiajer bad Rymbai, nangta bud biang sa artylli ki sngi Ïew ba kynthup ïa ka Ïew Nartiang bad Raliang, bad khatduh ka Ïaw Jowai bad Ïawmusiang. Ha kane ka bynta pat la shem ba ka Ïewbah khatduh ka hap ha ka sngi Ïawmusiang, hynrei kumno ka ryngkat bad ka Ïaw Jowai ha ba ki dei ha kajuh ka jaka. Kumta la sngewthuh ba mynnor kine ki artylli ki sngi Ïew ki ju dei ha artylli ki jaka, kata ha Nangbah bad ha Jowai. Kumta kajuh ka sngi Ïew ka long ha kajuh ka sngi ha Jowai bad ha Ïawmusiang ha Nangbah kaba ju don mynshwa ka Ïaw heh bad dei ha Nangbah ba ju don ruh ka riti lehniam PamÏawmusiang ba ju pyniaid da u Doloi Nangbah na ka kur Garod. Lehse dei ynda la wan synshar donbor ka sorkar Bilat ba la kham heh Ïew ha Jowai kum ka nongbah Rilum Jaiñtia ba sa rah lang noh ïa ka Ïawmusiang na Nangbah sha Jowai.
Yn da la poi sha thaiñ Bhoi pat ki sngi Ïew ki sdnag na ki artylli ki Ïew ba kynthup ïa ka Ïew Mawlasnai bad Patharkhmah, nangta sa bud ka sngi Ïew Umroi, Ïew Tyrso, Ïew Umsning, Ïew Umsohphria, Ïew Mawhati, Ïew Umden bad kaba khatduh ka ïewbah ka dei ka sngi ïew Nongpoh. Sha ka liang ki Hima sha sepngi ka sngi Ïew ka sdang na ki artylli ki Ïew ba kynthup ïa ka Ïew Rangblang bad Maweit, nangta bud biang sa artylli biang ki sngi Ïew ba kynthuip ïa ka Ïew Nongstoiñ bad Maroit, nangta bud biang sa artylli ki sngi Ïew ba kynthup ïa ka Ïew Ranbrai bad Myriaw, nangta bud biang artylli ki sngi Ïew ba kynthup ia ka Ïew Markasa bad Ingding, nangta bud sa ka sngi Ïew Nongum, hadien kane bud biang artylli ki sngi Ïew ba kynthup ïa ka Ïew Mawkyrwat bad Nongkhlaw, nangta bud sa ka sngi Ïew Kynshi bad khatduh eh ka Ïewbah ka dei sa artylli ki sngi Ïew ba kynthup ïa ka Ïewbah ha Ïew Langstieh bad Umdohlun.
Kine ki sngi Ïew ba la dep jer thik-pa-thik ha la ki thaiñ ki thaiñ ki don kiba dei naduh tynrai bad ki dei kiba dang san dang mer kham hadien ynda la sdang kham roi ka khaïi pateng. Shwa ban buddien ïa kino ki sngi ñew kiba sdang nyngkong nyngshab eh, yn jer shwa ïa ki sngi Ïew ki ba kdup salonsar ha baroh ki thaiñ jong ka Bri Hynñiewtrep. Ym lah len kat haduh ban da pynshong bad pynbiang ïa ki sngi Ïew ba kynthup salonsar ka la dei hi ynda la hadien ba synshar donbor ka sorkar Bilat. Ym pat lah ban shem ba naduh mynno la sdang kane ka thup sngi Ïew, hynrei la kumno kumno la sngewthuh ba ka dei ha ki snem shwa ban phiah ïa ka Hima Shyllong. Ha kata ka por ka khaïi pateng ka la thnem bha kylleng kylleng bad ka la saphriang ha baroh kawei ka Ri Khasi Jaiñtia. Ka jingsdang la sngewthuh ba ka dei ka sngi Ïew Nongstoiñ, nagta ka bud ka ka sngi Ïew Pynursla, bud sa ka sngi Ïew Nongpoh, bud sa ka sngi Ïawmusiang, nangta bud sa ka sngi Ïew Mawkyrwat, bud sa ka sngi Ïew Mawryngkneng, bud sa ka sngi Ïew Langstieh bad khatduh eh ka kut ha ka Ïewbah kaba dei ka sngi Ïew Shillong. Ha kane ka bynta la sngewthuh ba haba kdew ïar ïa ki sngi Ïew, kiba na sha nongkyndong ba kham pajih ki kheiñ ba ka sngi Ïewduh ka dei hi ka Ïew Shillong kaba ïapher pat na ka rukom kheiñ Ïew ha ki arhima jong ka Hima Khyrim bad Hima Mylliem. Kumta ym dei ban kyrsum ka rukom kheiñ Ïew ka ba dei ïa ki nongkhaïi na ki Hima Khyrim bad Hima Mylliem bad kiba dei na kiwei kiwei pat ki Hima Khasi bad Elaka Jaiñtia. Lah ban pynshong nia ba ka sngi Ïewduh ha Hima Khyrim bad Hima Mylliem, ka dei ka sngi Ïew Shillong ha kiwei kiwei pat ki bynta jong ka Ri Khasi Jaintia. La pynshongnia ïa kata namar ba ka sngi Ïewduh ka dei kumba la ïahap bad kiwei pat ki artylli ki Ïew ba kham heh ha nongbah Shillong kata ka Ïew Shillong ha Laitumkhrah bad ka Ïew Laban.
